သမိုင္းႏွင္႔ပတ္သက္ေသာပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား

သမုိင္းေၾကာင္းဆုိသည္မွာ ရာဇာဝင္မဟုတ္၊ ပုံျပင္မဟုတ္၊ သမုိင္းေၾကာင္းကုိ မမီလိုက္သူမ်ား သမိုင္းေၾကာင္းကုိ မေလ့လာမိသူမ်ား၊ သမိုင္းေၾကာင္းကို အေလးအနက္မထားမိသူမ်ားရွိေနသေရြ႕ သမုိင္း ကုိ ေျဗာင္လိမ္ေျဗာင္စား လုပ္ေနသူမ်ားအတြက္ အသက္ရွဴေခ်ာင္ေနမည္သာျဖစ္ေၾကာင္း သမိုင္းပညာရွင္ တစ္ဦး၏ အဆိိုအမိန္႔ကုိ နာၾကားမွတ္သားခဲ႔ရဖူးေလသည္။

ယခုတင္ျပလုိေသာ သမိုင္းႏွင့္ပက္သက္ေသာ ပအိုဝ္းတုိင္းရင္းသားတုိ႔၏အေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္ ၍အထက္ပါအဆုိအမိန္႔အရ သမိုင္းေၾကာင္းကုိ မမီလိုက္ေသာ ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားမ်ား၊ သမိုင္းေၾကာင္းကုိ အေလးအနက္မထားမိေသာ ပအိုဝ္းတုိင္းရင္းသားမ်ားအမ်ားစုျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားတို႔ ၏ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ပက္သက္၍ တုိက္ရုိက္အားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သြယ္ဝိုက္နည္းအားျဖင့္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ ေျဗာင္လိမ္ေျဗာင္စားလုပ္ေနသူမ်ားအတြက္ အသက္ရွဴေခ်ာင္ေနေစမည္မွာ မလြဲပါေခ်။

ထုိ႔ေၾကာင့္ မိမိသမုိင္းေၾကာင္း၏အခ်က္အလက္မ်ားကုိမမီလိုက္ေသာ္လည္း သိမီႏိုင္ေအာင္၊ ေလ့လာႏုိင္ေအာင္၊ အနက္ထားတတ္ေအာင္ ေလ့က်င့္ႀကိဳးပမ္းၾကရမည့္တာဝန္မွာ မိမိတုိ႔ဆုိင္ရာ ပအိုဝ္း တုိ္င္းရင္းသားမ်ား၏ ေမြးရာပါဗီဇတာဝန္သာ ျဖစ္ေလသည္။ ထုိတာဝန္ကုိ ထမ္းေဆာင္ရာ၌ သမိုင္းကုိ ေျဗာင္လိမ္ေျဗာင္စားလုပ္ေနသူမ်ား၏ ေဖာ္ျပခ်က္၊ တင္ျပခ်က္မ်ားကုိ သတိရွိရွိေလ့လာသုံးသပ္ႏုိင္ၿပီး ယထာဘူတက်ေသာ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္တင္ျပေပးႏိုင္ဖုိ႔ရာ အေရးႀကီးလွပါသည္။

ယေန႔ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အတြင္းမွီတင္းေနထုိင္ၾကေသာ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား သည္ မေန႔တစ္ေန႔ကမွ ေတြ႔ဆုံစုစည္းျခင္းမဟုတ္၊ ေရွးပေဝသဏီ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီကတည္းက အတူ တကြ စုစည္းေနထုိင္ရွင္သန္လာခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိအခ်က္ကိုမေမ့ဘဲ မိမိတို႔ဆိုင္ရာ သမိုင္းအခ်က္ အလက္မ်ားကုိ မွန္မွန္ကန္ကန္ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ မွတ္တမ္းတင္ရန္ လုိအပ္ပါသည္။

တိုင္းရင္းသားျပည္သူမ်ားသည္ ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလဲေနေသာ ႏုိင္ငံတကာေရးရာအေျခအေနႏွင့္ မိမိတုိ႔၏ ျပည္တြင္းေရးရာ၊ ျပည္သူမ်ားဘဝသာယာဝေျပာေရးကုိေရွ႕ရႈကာ တုိင္းခ်စ္ျပည္ခ်စ္စိတ္ဓါတ္၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ကုိ အျမင့္မားဆုံးရွိေနေစရန္ ေမြးျမဴထားၾကရန္လုိေၾကာင္း^၁ႏွင့္ အမ်ိဳးဂုဏ္၊ ဇာတိဂုဏ္ျမင့္မားေရး လုပ္ငန္းသည္ လူမ်ိဳးတုိင္းေဆာင္ရြက္ၾကရမည့္ လုပ္ငန္းတာဝန္တစ္ရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း^၂၊ အမ်ိဳးသားယဥ္ေက်းမႈ ကုိ အစဥ္အၿမဲထိန္သိန္းေစာင့္ေရွာက္ၾကရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မိမိတို႔ျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ တည္ၿငိမ္မႈႏွင့္ ေအးခ်မ္းသာယာမႈကို ျမတ္ႏုိးျခင္းသည္အလြန္တန္ဖုိးရွိသည့္ အရည္အေသြးတစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာ့    လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဟုဆုိသည္ႏွင့္ ကုိယ့္ေဒသကုိျမတ္ႏုိးတြယ္တာျခင္း၊ ကုိယ့္အမ်ိဳးအႏြယ္ကုိ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးဂုဏ္ႏွင့္ဇာတိဂုဏ္ကုိ အသက္ေပးကာကြယ္ျခင္းဟုအဓိပၸာယ္ရရွိေၾကာင္းကုိ မိမိတို႔လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဘုိးဘြားလက္ထက္ကေန သားစဥ္ေျမးဆက္ မပ်က္မကြက္ ထမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္သမုိင္းမ်ားက သက္ ေသထူခဲ့ၾကေၾကာင္း၊ ႏုိင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးသန္းေရႊက မိန္႔ၾကားထားပါသည္။ ျပည္ေထာင္ စုျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ားျဖစ္သည့္ ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားတုိ႔သည္လည္း ျမန္မာလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးပင္ျဖစ္သည့္အား ေလ်ာ္စြာ ႏုိင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲဗုိလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးသန္းေရႊ၏ မိန္႔မွာခ်က္မ်ားကုိ အစဥ္ဦးထိပ္ပန္ဆင္လုိက္နာ ေဆာင္ ရြက္ၾကရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို တည္ေထာင္မႈအခန္းက႑မ်ား တြင္ ပအိုဝ္းတုိင္းရင္းသားမ်ားသည္ ျမန္မာျပည္သူလူထုျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ အျခားေသြးခ်င္းညီေနာင္မ်ား နည္းတူ ျမန္မာ့သမိုင္းစဥ္တစ္ေလွ်ာက္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္ခ်ည္းသာျဖစ္ေလသည္။ ဤတြင္ ျမန္မာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည့္ ပအိုဝ္းတုိင္းရင္းသားမ်ား၏ အမ်ိဳးဂုဏ္၊ ဇာတိဂုဏ္ႏွင့္ အမည္နာမအဓိပၸာယ္တုိ႔ကုိ သိရွိနားလည္ထားရန္ လိုအပ္ေပသည္။

ျမန္မာဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ ပုဂံရာဇဝင္ႀကီး၌ “ျမန္မာဟူသည္ကား ပ်ဴသား၊ပ်ဴေျမး တည္း“ ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ “သေရေခတၱရာပ်က္ဆဲအခါ သန္လ်င္ျမန္မာသူကို ပ်ဴအခ်င္းခ်င္း ျမန္မာသာ ပ်ဴေခၚသည္” ဟူ၍  ထူျခားစြာ ေဖာ္ျပထားေၾကာင္း၊ သမုဒၵရာဇ္မင္း ပုဂံကုိတည္ေထာင္သည္မွ အေနာ္ရထာမင္းအထိ  ေအဒီ(၁၀၄၄)ႏွစ္ေပါင္း (၉၃၇) ခုႏွစ္အတြင္း ပ်ဴႏွင့္ျမန္မာေရာစပ္ကာ ပ်ဴလည္းျမန္မာ၊ ျမန္မာလည္းပ်ဴေခၚ ေၾကာင္း၊ မြန္၊ ျမန္မာ မင္စာ၊ ေက်ာက္စာ မ်ားမွပင္စတင္ကာ “ျမန္မာ”ေဝါဟာရကုိ ပီပီသသ ေတြ႔ရေပ သည္။ သကၠရာဇ္ႏွင့္တြက္စစ္ပါက ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၄၀၀)မွ (၆၀၀) အၾကားတြင္ “ျမန္မာ” ေဝါဟာရကုိ ေခၚဆုိေရးသားေနၾကေပၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာမွတ္သားပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ “ပ်ဴစစ္လွ်င္ ျမန္မာ ၊ျမန္မာ စစ္လွ်င္ ပ်ဴ” ဟူေသာစကားလည္း အထင္အရွားရွိခ့ဲပါသည္။

‘ျမန္မာ’ဟူေသာအဓိပၸါယ္ကိုအထက္ေဖာ္ျပခ်က္ျဖင့္ အက်ဥ္းအားျဖင့္ သိသာႏုိင္ျပီျဖစ္ရာ “ပ်ဴ”ဟူ ေသာ ေ၀ါဟာရ၏ ဆိုလိုရင္းအဓိပၸါယ္ကိုလည္း သိမွတ္ဖို႔ရာ လိုေပေသးသည္။  ပ်ဴဟုဆိုလိုက္သည္ႏွင့္ ေရွးဦးျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔၏ အမည္ကုိေခၚေ၀ၚေၾကာင္း အၾကမ္းအားျဖင့္သိနားလည္ျပီး ျဖစ္ေပလိမ္႔မည္။ သို႔ေသာ္မည္သည့္္အဓိပၸါယ္ရွိေၾကာင္း၊ ပ်ဴဟူေသာ ေ၀ၚဟာရ ႏွင့္ ဆက္စပ္ရွင္းလင္းစြာ ေဖာ္ျပျခင္းမ်ိဳးကား ရွားပါးလွေပသည္။

ပ်ဴဟူေသာေ၀ၚဟာရ၌ ‘ပ’ ဗ်ည္းႏွင့္ ‘အူ’ သရကိုတြဲစပ္ထားေသာ ‘ပအူ’ ဟူသည့္စကား ရပ္ကိုသဒၵါ ေဗဒနည္းအရ ဧက၀ဏၰဖြဲ႔ပါက အသံတစ္သံတည္း ထြက္ေအာင္ဆိုပါက ‘ပ်ဴ’ ဟူ၍ျဖစ္လာသည္။ “ပအူ” သည္ ပ်ဴစကားျဖစ္သည္။ ‘ပ’ဆိိုသည္မွာေပၚေပါက္ျခင္း ‘အူ’(သို႔မဟုတ္) “ဦ” ဆိုသည္မွာ  ဦးစြာျဖစ္ျခင္း သေဘာကိုဆိုလိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္  “ပအူ”(သို႔မဟုတ္)“ပဦ” မွာျမန္မာလို ဦးစြာေပၚေပါက္ေသာ ဦးစြာ ေပါက္ဖြားေသာ လူမ်ိဳး၊ ေပၚဦးလူမ်ိဳးဟု အဓိပၸါယ္ရေလသည္။

ပအို၀္းဟူေသာ ေ၀ါဟာရႏွင့္ ပအူ၊ ပဦ၊ ပ်ဴ ေ၀ၚဟာရတို႔သည္ စကားအေရြ႕အေလ်ာနည္းပါးစြာျဖင့္ အဓိပၸါယ္တူမွ်စြာျဖစ္ေသာ အသံုးအႏႈန္း၊ အေခၚအေ၀ၚသာ ျဖစ္ေပသည္။ ျမန္မာ့သမိုင္းေခတ္ဦးတြင္ ႀကီး က်ယ္ထင္ရွားခဲ့ေသာ ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ားသည္ တိမ္ျမွဳပ္ေျပာက္ကြယ္သြားသည္ဆိုေသာအဆိုမွာ မွားယြင္းေနပါ သည္။ ျမန္မာအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ပအို၀္းအျဖစ္လည္းေကာင္း ဆက္လက္ရွင္သန္လာခဲ့ျခင္းသာ ျဖစ္ေလ သည္။

ျမန္မာစကားေ၀ၚဟာရ အသံုးအႏႈန္းမ်ားစြာတြင္ ‘ပ်ဴ’ ပအို၀္းတို႔၏ ေ၀ါဟာရစကားလံုးတို႔ကို ခြဲထုတ္ ၍ျပသႏုိင္ေၾကာင္း ေလ့လာႏုိင္ပါသည္။ ေယာက္်ားဟူေသာစကားကို ‘အမ်ိ္ဳးသား’၊ မိန္းမ ဟူေသာစကားကို ‘အမ်ိဳးသမီး’၊ အဖိုး/ဖိုးဖိုး၊ အဖြား/ဖြားဖြား၊ ဘခင္/ဖခင္(ေဖေဖ)၊ မိခင္/ေမေမ သား၊သမီး စသည္တို႔သည္ ပ်ဴစကားျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေသာ ေ၀ၚဟာရတစ္လံုးခ်င္းစီ၏ အဓိပၸါယ္ကို ယေန႔ျမန္မာစကားအသံုးအႏႈန္း အျဖစ္ တိုက္ရုိက္အဓိပၸါယ္ျပန္၍ မရႏုိင္ေပ။ ထို႔အတူ ျမန္မာႏွင့္ ပ်ဴေ၀ၚဟာရတြဲေသာ အသံုးအႏႈန္းမ်ားကို လည္း ေလ့လာႏုိင္ပါသည္။ ဥပမာ- အဖ်ားအနာ၊ အနာ အဆာ၊ အပိုအလို၊ စေသာစကားရပ္မ်ားတြင္ ျမန္မာ‘အဖ်ား’ကို ပ်ဴလို‘အနာ’ ျမန္မာလို ‘အနာ’၊ ပ်ဴလို‘အဆာ’၊ ျမန္မာလို ‘အပို’ ကို ပ်ဴလို‘အလို’ စသည္ျဖင့္ စကားလံုးမ်ားအဓိပၸါယ္တူရာ တြဲစပ္ သံုးႏႈန္းလာခဲ့ရာမွ ေနာင္တြင္ ပ်ဴစကားဟူ၍ သီးျခားအမွတ္မထားမခြဲ ျခားႏိုင္ေတာ႔ဘဲ ျမန္မာ စကားလံုးမ်ားအျဖစ္ လက္ခံနားလည္ႏုိင္ၾကေတာ့သည္။

ေရွးျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္သည့္ ‘သက် သာကီဝင္’ ဟူေသာ လူမ်ိဳးအသုံးအႏႈန္းသည္ ေရွးျမန္မာ စကားျဖစ္သည့္ ပ်ဴစကားလုံးေဝါဟာရမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ သက်- စိတ္ဓါတ္ရဲရင့္သူ၊ သာကီဝင္- သူတကာ ထက္ျမင့္ျမတ္ေသာဟု အနက္ရသည္။ တေကာင္း၊  ဟန္လင္း၊  ပင္းယ၊  ပင္လယ္၊ ပုဂံ၊ ပိႆႏုိး၊ သေရ ေခတၱရာ (သိသိတ္) ေမွာ္ဇာ၊ သုဝဏၰသထုံ အစရွိေသာ ေရွးေဟာင္း ပ်ဴၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား၏ အေခၚအေဝၚမ်ား သည္ ပ်ဴဘာသာစကား အသုံးေဝါဟာရမ်ားႏွင့္ ပါဠိသက္ စကားလုံးမ်ား ျဖစ္ၾကေလသည္။ ‘ပါဠိ’ဆုိေသာ ေဝါဟာရသည္ပင္ သာကီႏြယ္ဝင္ ေရွးျမန္မာ ပ်ဴလူမ်ဳိးမ်ား၏ အသံုးအႏႈန္းေဝါဟာရပင္ျဖစ္သည္။ ‘ပါ’ ဟူေသာ ဧကဝဏၰစကားလုံးအား ဗ်ည္းသရခြဲထုတ္ ၾကည္႔ပါက ‘ပ’ ဗ်ည္း ႏွင့္ ‘အာ’ သရ ေပါင္းစပ္ထား ေၾကာင္းေတြ႔ရမည္။ ေပၚေပါက္ျခင္း အနက္ရေသာ ‘ပ’ ႏွင့္မ်ားျပားျခင္းအနက္ရသည့္ ‘အာ’ သရတို႔ ေပါင္းဖြဲ႔ထားသျဖင့္ ‘အမ်ားအတြက္ ေပၚေပါက္လာရျခင္း’ အဓိပၸါယ္ရွိမည္ျဖစ္သည္။ ‘ဠိ’မွာပ်ဴဘာသာအလိုုု အားျဖင့္ ‘စာေပစကား’ ကုိဆုိလုိသည္ျဖစ္ရာ ‘အမ်ားတြက္ ေပၚေပါက္ေသာစာ’ (သုို႔မဟုတ္) ‘အမ်ားသုံး စကား ၊ စာေပ ’ဟုဆိုလွ်င္ မမွားေပ။

ဗုဒၶျမတ္စြာသည္ သုံးေလာက၏ အထြတ္အထိပ္ျဖစ္သျဖင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာ သုံးႏူန္းေသာ စာ၊ စကား သည္အမ်ားနားလည္ အသုံးျပဳေသာ စာေပစကားျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ဥပမာ- မႏုႆကုိ အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ေရးပါက Manuta(လူ)ဟုဆုိလုိရာ အေနာက္တုိင္းဘာသာအဂၤလိပ္ အသုံး၌ လူကုိ Man ဟု လည္းေကာင္း၊ ဆိတ္ကုိပါဠိ ဘာသာအားျဖင့္ဂုတၱ၊ ၎ကုိအဂၤလိပ္ ေဝါဟာရျဖင့္ေရးသားပါက Gupta ထိုမွ အဂၤလိပ္အသံုး Goat ျဖစ္သည္။ မိခင္ကုိပါဠိဘာသာ အားျဖင့္ မာတာ (Mother)၊ ဖခင္ကို (Peter) ပီတာ၊ ပီတု စသည္ျဖင့္ အသုံးအႏူန္း ဆက္ႏြယ္မႈရွိေၾကာင္း ေတြ႔ရိွရမည္ျဖစ္ပါသည္။

“သာကီမ်ိဳးေဟ့ တုိ႔ျမန္မာ”ဟု ဟစ္ေႂကြးေလ့ရွိရာ ထုိေဖာ္ျပခ်က္မ်ားကို ျငင္းပယ္ပါက အဓိပၸာယ္ ျပည့္စုံႏိုင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေခ်။ ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ားသည္ သာကီဝင္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ သက်ေခတ္ျမန္မာႏုိင္ငံ ၏ ႏုိင္ငံေတာ္အက်ယ္အဝန္းမွာ အေနာက္ဘက္တြင္ ဂဂၤါျမစ္၊ ျဗဟၼပုတၱျမစ္ဝွမ္းမွ အေရွ႕ဘက္မဲေခါင္ျမစ္ ဝွမ္းအထိ က်ယ္ျပန္႔ေသာေဒသႀကီးျဖစ္ေၾကာင္း ပါရွစာေရးဆရာတစ္ဦး ေရးသားခဲ့သည့္ ေအဒီ(၈၀၀) ေလာက္က ျပဳစုသည့္ The Ancient Pyu စားတမ္းသည္မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းလွေၾကာင္းကုိ အေျချပ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးသမိုင္း ပထမတြဲ စာမ်က္ႏွာ(၂၁၂) တြင္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ထိုစဥ္က ပ်ဴႏိုင္ငံ (ျမန္မာႏိုင္ငံ) ၏ အက်ယ္အဝန္းမွာ အေရွ႕ကုိလားေသာ္ ကေမၻာဇ (ကေမၻာဒီးယား)၊ ေတာင္ကိုလားေသာ္ပင္လယ္၊ အေရွ႕ေတာင္ကိုလားေသာ္ ဒြါရ၀တီ(သို႔)ေရွ႕ ေဟာင္းယိုးဒယားျပည္၊ အေနာက္ကိုလားေသာ္ အိိႏၵိယအေရွ႔ ပိုင္း၊ ေျမာက္သို႔လားေသာ္ နန္းေစာ (တရုတ္ျပည္)ဟု ဆိုထားပါသည္။

‘ပ်ဴႏုိင္ငံတြင္ လက္ေအာက္ခံ ျပည္ေထာင္ေပါင္း(၁၈) ျပည္ေထာင္ရွိသည္’ အထူးသျဖင္႔ ‘ဖလမ္းပင္ (Plane bang)’၊ ‘ဂ်ာဗား(java)’၊ ‘ရွာရာ၀တၳိ/သာ၀တၳိ(Sravasti)’၊ ‘ခ်မ္ပါ/စမၸာ  (Champa)’အပါအ၀င္ ျမန္မာျပည္ေတာင္ဘက္ေဒသ ပါ၀င္သည္ဟု ဆိုထားပါသည္။

အာဖန္နစၥတန္ မွတ္တမ္းျဖစ္သည့္ ေအဒီ(၉၈၂)ခုႏွစ္ေလာက္က ေရးသားခဲ့သည့္ပထ၀ီ စာအုပ္ Hududal_ALam (ပထ၀ီက်မ္း) ၊Written in 982 AD. In the Gibb Memorial Series of the Royal Asiatic Society, 1936, B1\P\242-243 စာအုပ္မ်ားတြင္ ‘ေရွးေခတ္ပ်ဴလူမ်ိဴးတို႔၏ ႏုိင္ငံေတာ္သည္ အိႏၵိယအေရွ႕ပိုင္း ေကာသလတိုင္း၊ အဂၤတိုင္းတို႔အထိ က်ယ္ျပန္႔ေၾကာင္း’ေရးသား ထားေလသည္။^၆            ခရစ္မေပၚမီကာလႏွင့္ ခရစ္ေပၚၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းခုႏွစ္ရာေက်ာ္ခန္႔တြင္ ပ်ဴတို႔ေဒသသည္    ကုန္းတြင္းႏုိင္ငံတစ္ခုျဖစ္၏ ။ယုတ္စြအဆံုး ခရစ္ေေျခာက္ရာစုအခ်ိန္တြင္ ဤသို႔ျဖစ္ေနေသးသည္။ ပ်ဴတို႔ သည္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႔ေသာလြင္ျပင္တြင္သာမက ယခုရွမ္းျပည္နယ္ဟု ေခၚတြင္ ေသာေဒသႏွင့္ စစ္ေတာင္းျမစ္အညာပိုင္းလည္း ပ်႕ံႏွံ႔ေနထိုင္ၾကေၾကာင္း^၇ သမိုင္း မွတ္တမ္းရွိ၏ ။

အေရွ႕ေတာင္အာရွ တစ္ခြင္လံုးနီးပါးမွ် ပိုင္းစိုးနယ္ေျမက်ယ္ျပန္႔ခဲ႔ေသာ ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ား၏ ေနာက္ဆံုး အျမဳေတလက္က်န္ေျမ (စုစည္းေနထိုင္ရာ ေတာ္ေပၚေျမ) သည္မည္သည့္ေသြးခ်င္း ညီအစ္ကိုတို႔ ထံမွ လုယက္တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ေပ။ ေက်ာက္ေခတ္မွ သည္ယေန႔တိုင္ ဆူၾကံဳ နိမ့္ျမင့္ ေလာကဓံ အလွည့္အေျပာင္းကို တူသားေပသားက်စြာ အစဥ္အဆက္ ေနထိုင္ခဲ့ေသာ ေနရာေဒသ ျဖစ္ေလသည္။

လက္ရွိဆီဆိုင္ၿမိဳ႕နယ္ကို ေရွးကသထံုနယ္ဟုေခၚ၏။ ရွမ္းျပည္ကုန္းျပင္ျမင့္တြင္ရွိ၍ ရွမ္းသထံုဟု လည္းေခၚ၏ ။ ေျမျပန္႔တြင္ သထံုႀကီးရွိ၍ သထံုေလးဟုေခၚျခင္းလည္းရွိ၏ ။ ရွမ္းကုန္းျပင္ျမင့္တြင္ ပအို၀္း လူမ်ိဳးတို႔ စတင္အေျခစိုက္ရာ အခ်က္အခ်ာနယ္ေျမျဖစ္၏။^၈ ဆိုေသာအေရးအသားသည္ မမွားေသာ္လည္း လံုး၀မွန္ကန္သင္႔ေလွ်ာ္ေသာ အသံုးအႏႈန္းမ်ားမဟုတ္ေပ။ တိုင္းရင္းသားတစ္မ်ိဳးအား ပစားေပးလ်က္ အရင္းခံတိုင္းရင္းသားျဖစ္သည့္ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ားအား ႏွိမ္ခ်ထားသက့ဲသို႔ေသာ သိမ္ေမြ႔ေသာအသံုး အႏႈန္းကိုသံုးႏႈန္းထား၏။ ’ရွမ္းသထံု’ဟုသံုးႏႈန္းေသာစာေရး ဆရာ၏သေဘာထားကို အလြယ္သေဘာ ေပါက္ရန္ခက္ပါသည္။ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအၾကား မည္သို႔ေသာ သေဘာထား ရွိေနသနည္း။               ေဂ်ာ့စေကာ႔ျပဳစုေသာ အထက္ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္မ်ား မွတ္တမ္းတြင္ သကၠရာဇ္ ၁၁၄၃ (ခရစ္ႏွစ္၁၇၈၂) ဗဒံုမင္းလက္ထက္တြင္ သထံုႀကီးမွပအို၀္းမ်ား တက္ေရာက္လာျပီး ေတာင္တန္းေဒသတြင္ သထံုဟူ၍ ထပ္မံတည္သည္္ေရး၏ ။ ပအို၀္းအစဥ္အလာ မွတ္သား ေျပာဆိုမႈတြင္ ပုဂံအေနာ္ရထာမင္း သထံုကိုသိမ္းေသာအခါ ပအို၀္းမ်ားေျပာင္ေရႊ႕လာျပီး သထံုသစ္ တည္ေထာင္သည္ဆို၏ ။ သထံုသစ္၏ ပထမဆံုး အႀကီးအကဲမွာ ခြန္ဆန္းဦး ဟုဆို၏ ။ ခြန္ဆန္းဦးသည္ သထံုႀကီး၏ ဘုရင္ဒြတ္တေဘာင္၏ တူေတာ္သည္ ဆို၏ ။^၉ ဆိုေသာစကားရပ္သည္လည္း ျပည့္စံုေသာ၊ တိက်ေသာ အဆိုမဟုတ္ေပ။ ေတာင္ ေပၚေဒသသည္ သြားေရးလာေရး  ခက္ခဲသျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စစ္ေရးကိစၥမ်ားကို အလြယ္တကူ မေဆာင္ ရြက္ႏုိင္ေသာေၾကာင့္ ဗဟိုအာဏာစက္ သက္၀င္ရာ မင္းေနျပည္ေတာ္အျဖစ္ ႀကီးက်ယ္ခန္းနားစြာတည္ ေထာင္စိုးစံေသာ ေနရာမဟုတ္ခဲ့ေခ်။ အရန္ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား အဆင့္ေလာက္သာ တည္ေဆာက္ေကာင္းတည္ ေဆာက္ခဲ့ၾကေပလိမ့္မည္။ ဗဟိုအာဏာစက္သက္ေရာက္ရာ မ်ိဳးႏြယ္တူတို႔ေပ်ာ္စံရာေျမ၊ အႏၱာရာယ္ရုတ္တ ရက္မက်ေရာက္ႏုိင္ေသာ လံုျခံဳေအးခ်မ္းမႈေပးသည့္  သဘာဝေတာေတာင္ေရေျမမ်ား ျဖစ္သည့္အတြက္ ဗိႆႏုိး ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သေရေခတၱရာ(သိသိတ္) ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သထံုသု၀ဏၰဘူမိေသာ္ လည္းေကာင္း၊ ထင္ရွားေသာပ်ဴၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးမ်ား စစ္ေဘးႏွင့္အခက္အခဲမ်ား ၾကံဳေလတိုင္း ေျပး၀င္ခိုလံုရာ ကြန္ခိုရာေဒသ ျဖစ္ေပမည္။ ထိုျဖစ္စဥ္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ သမိုင္းေၾကာင္းျဖစ္ရပ္မ်ားကုိ ပအို၀္းတိုင္းရင္း သားဘာသာစကားတတ္ကၽြမ္းၿပီး သမိုင္းသုေသသနပညာနားလည္ေသာ ၀ါသနာရွင္မ်ားက ေလ့လာေဖာ္ ထုတ္ႏုိင္ေပလိမ့္မည္ ျဖစ္သည္။

ပ်ဴျဖစ္ေသာ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ ပ်ဴေခတ္ကတည္းကပင္ ေတာင္ေပၚေျမတြင္ အစဥ္ အဆက္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကေသာ ဇာတိသားမ်ား ျဖစ္ၾကေၾကာင္း  ေလးေလးနက္နက္ သိနားလည္သင့္ေပသည္။ ဤသို႔ေဖာ္ျပရျခင္းမွာ  တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ ဂုဏ္သတကၡာကို အက်ိဳးမဲ့ ထိပါးေစာ္ကားျခင္းမျပဳ ေစလိုေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ သမိုင္းအစဥ္အလာႀကီးမားခဲ့ေသာ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ဂုဏ္ကိုလည္း ယထာဘူတက်စြာ ထင္ရွားေစလိုေသာေၾကာင့္လည္းျဖစ္သည္။

ပအို၀္း(ေခၚ) ေတာင္သူ၊ ကရင္တိုင္းရင္းသားမ်ားမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေတာင္ႏွင့္ေျမာက္ျဖန္႔ ၍သထံု ခရုိင္၊ ပဲခူးခရုိင္၊ ေတာင္ငူခရုိင္၊ ဘားအံခရုိင္၊ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း၊ ကေလာ၊ ေတာင္ႀကီး၊ လြိဳင္လင္၊ ေမာ္ေတာ္ကာလမ္းတစ္ေလွ်ာက္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း နမၼတူတို႔တြင္ေနထိုင္ ၾကသည္။ (၁၉၄၂ -ခုႏွစ္၊ သန္းေခါင္းစာရင္းအရ ယာယီအားျဖင့္ ပအို၀္းကို ရႈိ (ပိုး)ကရင္အုပ္စုထဲ တြင္ ထည့္သြင္းခဲ့သည္။)^၁၀

ဘားအံ၊ ေကာ့ကရိတ္ခရုုိင္မ်ားတြင္ ပန္းပဲလုပ္ငန္းျဖင့္ အသက္ေမြးျမဴေသာ ရႈိ(ပိုး)ကရင္အမ်ိဳးသား မ်ားကို ေတြ႔ရသည္။ ပန္းပဲလုပ္ငန္းျဖင့္ အသက္ေမြးျမဴသူအုပ္စုမွာ ပအို၀္းအမ်ိဳးသားမ်ားသာျဖစ္သည္။ ဖါပြန္နယ္တြင္ ရွမ္းမ်ားႏွင့္ စေ၀ွာ္(စေကာ)ကရင္ အနည္းငယ္သာပန္းပဲလုပ္ငန္းလုပ္သျဖင့္ အသက္ေမြးျမဴ သည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ^၁၁

ကရင္အမ်ိဳးသားမ်ားအနက္ ပအို၀္းအမ်ိဳးသားမ်ားသာ  လက္မႈပညာတြင္ ထူးခၽြန္ၾကသည္။ ယင္း ပညာျဖင့္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းျပဳသူမ်ားလည္း ရွိၾကသည္။ အေရွ႕ရႈိ(ပိုး) ကရင္ေက်းရြာမ်ားတြင္ ပအို၀္း တို႔သည္ ပန္းပဲလုပ္ငန္း လက္သမား၊ လႊသမား၊ အထည္ရက္၊ ေဆးဆိုးစေသာ လုပ္ငန္းမ်ားကိုလုပ္ကိုင္ၾက သည္။^၁၂

ေရွးေခတ္ ပ်ဴလူမ်ိဳးတို႔သည္လည္း ဟိနာယန ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ျဗဟီၼအကၡရာပြား အႏၵိယ ေျမာက္ပိုင္း ကဒံဗ အကၡရာကိုခရစ္ႏွစ္ငါးရာစုခန္႔က စတင္အသံုးျပဳခဲ့ျပီး မြန္တို႔သည္ ျဗဟီၼအကၡရာပြား အိႏၵိယေတာင္ ပိုင္း ပလႅ၀အကၡရာကို ငါးရာစုခန္႔တြင္ပင္ စတင္သံုးစြ^ဲ ခဲ့ၾကေလသည္။ ျမန္မာ တို႔ကမူ ပ်ဴ၊ မြန္ ႏွစ္ဦးစလံုး ထံမွ နည္းမွီလ်က္ ၁၁-ရာစုတြင္ ယေန႔အသးုံျပဳေနေသာ စာေရးနည္း ပညာကုိ ရခဲ့ေပသည္။ ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔ ၏ အကၡရာသည္ ျဗဟီၼ၊ ပ်ဴ၊ ျမန္မာအကၡရာတုိ႔ မွဆင္းသက္ လာၿပီး ျမန္မာအကၡရာႏွင့္ အဖုိးတူ၊ အဖြားတူ အကၡရာမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ဇစ္ျမစ္ကုိ ေပၚလြင္ေစလုိ ေၾကာင္း ေလ့လာမွတ္သားရသည္။^၁၃

အခ်ိဳ႕အဏာပုိင္မ်ားက ပအိုဝ္းတုိင္းရင္းသားတုိ႔အား ပိုးကရင္တုိင္းရင္းသားႏွင့္ အမ်ိဳးတူေၾကာင္း သတ္မွတ္လိုၾကသည္။ ဘာသာစကားခ်င္း ဆင္တူသျဖင့္ ယင္းသုိ႔သက္မွတ္ျခင္းျဖစ္ႏုိင္သည္။ အဆိုပါလူမ်ိဳး စုႏွစ္ခုသည္ ရုိးရာဓေလ့မ်ားတြင္ အေတာ္ပင္ ဆင္တူေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ားစြာ ေတြ႔ရသည္။ ^၁၄

ပအုိဝ္းစကားႏွင့္ ပုိးကရင္စကားတုိ႔မွာ တူလွသည္။ ကရင္စကားေျပာမ်ိဳးႏြယ္စုတြင္ ပအိုဝ္းစကား ႏွင့္ အတူဆုံးမွာ ပေဒါင္(ကယန္း) စကားျဖစ္သည္။ ပုိးတုိင္းရင္းသားအုပ္စုတြင္ ပုိးကရင္ အျပင္ပအုိဝ္းလူမ်ုိုဳး မ်ားလည္းပါဝင္သည္။ ၎တို႔ကုိ ရခုိင္ကမ္းေျမာင္တစ္ေလွ်ာက္မွ ၿမိတ္အထိ ေတြ႔ရွိရသည္။ ^၁၅

ျမန္မာမ်ားက ၎တို႔ကုိ ကရင္တုိင္းရင္းသားမ်ားဟု သတ္မွတ္ေခၚေဝၚၾကသည္။ ၎တို႔၏ေနရင္း ဇာတိေျမမွာ တီဟန္ခ်င္းႏွင့္ ခယင္ေဒသတုိ႔ျဖစ္သည္။ ခယင္ကုိ သကၠရာဇ္ ၇၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းမ်ားသိ္မ္း  ပုိက္ခဲ့သည္။ ခယင္မွာ ျမန္မာအသံထြက္ ကရင္ကုိ ေခၚေဝၚပုံႏွင့္ အသံတူသည္။ ^၁၆

ပအုိဝ္းမ်ားသည္ ၎တို႔၏ သားခ်င္းညီအစ္ကုိ ကရင္တုိင္းရင္းသားႏွင့္ခြဲထြက္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာဝင္ ျဖစ္္လာၾကလ်က္ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပုိင္းတြင္ အေျခခ်ေနထုိင္လုိက္ျခင္းမွာ ကရင္မ်ားႏွင့္ အတူေနသည္ ထက္ တိမ္ျမဳပ္ေမွးမွိန္သြားေစခဲ့သည္။ ေရွးသမိုင္းဆရာမ်ားက ပအိုဝ္းတို႔သည္မုတၱခရုိင္သထုံ၌ အဓိက ထားေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ေျမာက္ပုိင္းေဒသ၌ က်ိဳးတုိးက်ဲတဲသာေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္ဟု ဆုိသည္။^၁၇

ကရင္တုိင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ ခြဲထြက္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္လာၾကလ်က္ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပုိ္င္း တြင္ အေျခခ်ေနထုိင္လုိက္ျခင္းမွာ ကရင္မ်ားႏွင့္အတူေနသည္ထက္ တိမ္ျမဳပ္ေမွးမွိန္ သြားေစခဲ့သည္ဟူ ေသာ အဆုိမွာ ထုိစာတမ္းျပဳစုသူ အေမရိကန္သာသနာျပဳ ဝီလီယံဒန္းဟက္ကက္၏ တစ္ဖက္သတ္အျမင္ သာျဖစ္ေလသည္။ ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားသည္ သက်မ်ိဳးရုိးႏြယ္ သာကီအဘုိးအေဘး ပ်ဴလူမ်ိဳးအျဖစ္ႀကီး က်ုယ္ထင္ရွားခဲ့ၿပီသား ျဖစ္သည္။

 လိြဳင္လင္ႏွင့္ ပင္လုံၿမိဳ႕မ်ား၏ အေနာက္ဘက္တစ္ခိုတြင္ ေတာင္တန္းညိဳညိဳကုိ မ်က္စိတစ္ဆုံးေတြ႔ ရသည္။ ယင္းေတာင္တန္းေတာင္စြယ္သည္ ကာယားနယ္စပ္မွ မုိင္းကုိင္နယ္အလြန္ အထိမိုင္ႏွစ္ရာခန္႔ သြယ္တန္းလွ်က္ရွိေသာ ေတာင္ေက်ာႀကီးျဖစ္သည္။ အေရွ႕လိြဳင္လင္၊ ပင္လုံ ဘက္မွ လွမ္းေမွ်ာ္လုိက္လွ်င္ ေတာင္ညိဳတစ္ေလွ်ာက္တြင္ အေျပာက္အေျပာက္ထင္လ်က္ရွိေသာ ျမစိမ္းေရာင္သနပ္ဖက္မ်ားကုိ ေတြ႔ရ သည္။ ယင္းသနပ္ဖက္မ်ားႏွင့္ မလွမ္းမကမ္းတြင္ ဟုိတစ္စက္ သည္တစ္စက္ အေရာင္တလက္လက္ထေန ေသာ ပအိုဝ္းရြာမ်ားကုိလည္း ေတြ႔ရသည္။ ေနေရာင္ေအာက္တြင္ အိမ္မိုးသြပ္မ်ား အေရာင္ထြက္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။

ထုိေတာင္တစ္ေၾကာတြင္ မုိင္းကုိင္နယ္မွ ကယားနယ္စပ္အထိ သနပ္ဖက္ၿခံႀကီးမ်ားကုိ ပအုိဝ္း တုိင္းရင္းသားမ်ားကသာ လုပ္ကုိင္ၾကသည္။ သနပ္ဖက္စုိက္ပ်ိဳးေရးသည္ ပအုိဝ္းတို႔၏မီရုိး ဖလာလုပ္ငန္း ဟုဆုိက မွားအံ့မထင္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးၿပီးသည့္ အခ်ိန္အထိ ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားတုိ႔ကုိ ေတာင္သူလူ မ်ိဳး ဟုေခၚေသာ္လည္း သန္းေခါင္စာရင္းတြင္မူ ကရင္လူမ်ိဳးထဲတြင္ ထည့္သြင္းထားသည္။ ၁၉၃၁ခုႏွစ္ စာရင္းအရ ပအိုဝ္းလူဦးေရ (၁၉၂၁၀၈)ေယာက္ရွိသည္။ ႏုိင္ငံ ေရးအရ စည္းရုံးလူပ္ရွားမႈမ်ား ရွမ္းျပည္နယ္ တြင္ ေပၚေပါက္လာေသာအခါ ပအုိဝ္းေလြာင္းဗူး ဟူ၍ ပအိုဝ္းအမ်ိဳးသား အစည္းအရုံး ေပၚေပါက္လာကာ ေတာင္သူမ်ားကုိ ပအုိဝ္း ဟုေခၚလာၾကသည္။ ပအိုဝ္းဟုေခၚမွ ႀကိဳက္သည္။

ေတာင္ေပၚမွ သနပ္ဖက္မ်ားကုိ လြဳိင္လင္၊ ပင္လုံၿမိဳ႕သုိ႔ ႏြား၊ လား ဝန္တင္မ်ားျဖင့္ သယ္ယူလာၾက သည္။ အခ်ိဳ႕မွာ ေတာင္တန္းတစ္ဘက္ရိွ မုိင္းပြန္ၿမိဳ႕သုိ႔ သယ္ေဆာင္သြားၾကသည္။ ပင္လုံၿမိဳ႕မွ (၆)မိုင္ခန္႔ သာေဝးေသာ ေျမျပန္႔ရွိ လြိဳင္လင္ၿမိဳ႕ကေလးမွာလည္း အေရွ႕ေျမာက္ပုိင္းဆုိင္ရာ ဆပ္ဒီဝီဇံဝန္ေထာက္တစ္ ဦး၊ အေရွ႕ေတာင္ပုိင္းဆုိင္ရာ ဆပ္ဒီဝီဇံ ဝန္ေထာက္တစ္ဦး၊ လမ္းအေရးပုိင္တစ္ဦး၊ အစိုးရရဲဌာန၊ ေဆးရုံႀကီး၊ ေက်ာက္ထုိးဘက္ က်န္းမာေရးဌာန၊ စာတုိက္ႏွင့္ ေၾကးနန္း၊ ေက်ာင္းဆရာရာ/မတို႔ အျပင္နယ္ျခားေစာင့္ တပ္ခြဲတစ္ခြဲလည္း အၿမဲတမ္းရွိသျဖင့္ အမႈထမ္း၊ အရာထမ္း၊ စာေရးစာခ်ီ ပ်ာတာမ်ားျဖင့္ စည္ကားလ်က္ရွိ သည္။

ယခုအခါတြင္မူ လိြဳင္လင္ႏွင့္ပင္လုံမွာ ၿမိဳ႕ခ်င္းဆက္လုနီးပါးမွ် စည္ကားေနေပၿပီ။ ထုိစဥ္ကပင္လုံ ၿမိဳ႕ကုိ အပုိင္စားလ်က္ရွိေသာ လဲခ်ားနယ္ေစာ္ဘြားႀကီးသည္ သနပ္ဖက္တစ္ပင္ကုိ အခြန္ေတာ္တစ္ျပား စည္းၾကပ္ေနရာမွ ႏွစ္ပင္္သုံးျပားႏူန္း ျမွင့္တင္လုိက္သည္။ သုိ႔ျဖင့္ေလာင္မီးႀကီးစပါေတာ့သည္။ ပတူအုံ တုတ္ႏွင့္ ထုိးမိေတာ့သည္။

သနပ္ဖက္ခြန္ကို ေကာက္ၿမဲထက္ ပုိ၍ေတာင္းသည္မွာ မ်က္ႏွာျဖဴဝန္ေထာက္အသစ္ ကင္းစေလး (Kinsley)၏  လက္ခ်က္ျဖစ္သည္ဟု သနပ္ဖက္ၿခံရွင္မ်ားက ယူဆသည္။ ဝန္ေထာက္အသစ္မွာ ေရာက္ခါစ ျဖစ္သည္။ ကင္းစေလး (Kinsley)သည္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕ ရွမ္းေစာ္ဘြားသားမ်ားေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး လုပ္ေနခုိက္ အေရးေပၚအစီအစဥ္အရ လိြဳင္လင္သုိ႔ ဝန္ေထာက္အျဖစ္ေျပာင္းေရြႊ႕လာျခင္းျဖစ္သည္။ မ်က္စိ တစ္ဘက္လပ္ႏွင့္ျဖစ္သည္။ ဤသုိ႔ အခြန္တိုးသည္မွာ ဝန္ေထာက္ရုံးတြင္ တြဲလ်က္ရွိသူ စာေရးႀကီး ဦးသာဒင္၏ ပေယာဂျဖစ္သည္ဟုလည္း ပအိုဝ္းမ်ားက ယုံၾကည္ေနၾကသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္လြိဳင္လင္အေနာက္ဘက္ေတာင္တရုိးမွ သနပ္ဖက္ပအိုဝ္းမ်ား လိြဳင္လင္ေစ်းေန႔တြင္ အစု လုိက္အၿပဳံလုိက္ဆင္းလာၾကသည္။ ဓားလြယ္ႏွင့္ဓားေျမွာက္မ်ား ဝွက္ယူလာၾကသည္။  ႀကိဳတင္အခ်ိန္းအ ခ်က္ ျပဳလုပ္ထားသည့္အတိုင္း လိြဳင္လင္ေစ်းတြင္စုရုံးမိၾကေသာအခါ ‘ကင္းစ ေလးေခါင္းျဖတ္မယ္၊ သာဒင္ ေခါင္းျဖတ္မယ္’ဟု ေ​ႂကြးေႀကာ္ကာ ဓားတဝင့္ဝင့္ႏွင့္ ေစ်းအေရွ႕ ဘက္လမ္းမႀကီးေပၚသုိ႔ စုၿပဳံထြက္လာၾက သည္။ ေစ်းေရာင္းေစ်းဝယ္မ်ား ေျပးမိေျပးရာေၾကာက္အားလန္႔အား ဇြတ္ေျပးၾကသျဖင့္ ေစ်းလည္းၿပိဳေတာ့ သည္။

လိြဳင္လင္ၿမိဳ႕သူႀကီး ဦးခြန္ထြန္းသည္ ေစ်းအေရွ႕ဘက္ မလွမ္းမကမ္းတြင္ေနသျဖင့္ အေျခအေနကုိ ခ်က္ခ်င္းရိပ္စားမိသည္။ ဓားလြယ္ကုိ ေကာက္္လြယ္ကာ ျမင္းဒုန္းစုိင္းၿပီး ေစ်းအေရွ႕ဘက္ရွိႏြားလွည္း စခန္းသုိ႔ အေရာက္လာခဲ့၏။ ဆူပူေအာ္ဟစ္ေနသူမ်ားကုိ ေဖ်ာင္းဖ်ေျပာဆုိရန္ လူၾကားထဲသုိ႔ျမင္းႏွင့္အဝင္ ရုတ္တရက္အခုတ္ခံလုိက္ရသည္။ ဘယ္လက္ေမာင္းရင္းမွေန၍ တိကနဲျပတ္သြားသည္။ ဦးခြန္ထြန္း ဓားၿပီး သည္ဟုနာမည္ႀကီေန၍သာ ပအုိဝ္းမ်ားေနာက္ဆုတ္ သြားၾကသည္။ ပအ္ို၀္းသံုးေလးေယာက္ ဒဏ္ရာရသြား  သည္။

အခ်င္းျဖစ္ပြားရာသို႔ မၾကာမီ နယ္ျခားေစာင့္တပ္ လက္နက္မ်ားျဖင့္ ေရာက္လာေသာအခါ လြိဳင္လင္ ေစ်းအေရွ႕ဘက္တြင္ ေသြးကြက္ေသြးစက္မ်ားသာ ေတြ႔ရေတာ့သည္။ အဂၤလိပ္အေရး ပိုင္ကအထက္သို႔ အစီရင္ခံရာတြင္ ‘လက္ဖက္ရည္ ပန္းကန္ထဲမွ မုန္တိုင္း‘ဟု ခပ္ေပါ႔ေပါ႔လုပ္လိုက္ ေသာ္လည္း ပအို၀္းဦးႀကီး ႏွစ္ဆယ္ခန္႔ ျမင္းျခံေထာင္သို႔ ေရာက္သြားသည္^၁၈ ဟု အဂၤလိပ္ေခတ္ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားတို႔၏ လႈပ္ရွားမႈ တစ္ရပ္ကို သိရွိႏုိင္ေပသည္။ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသား ေရွ႕မီေနာက္မီ ပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ ရွင္းျပခ်က္ႏွင့္ ကြဲလြဲမႈ အနည္းငယ္ရွိေသာ္လည္း ထုိသို႔ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။

ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ ေခတ္တြင္လည္းနည္းပရိယာယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးသံုးကာ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္မ်ားကို တိုက္ပြဲဆင္ ႏြဲခဲ့သည္။ တရုတ္ျဖဴက်ဴးေက်ာ္သူမ်ားကိုလည္း ျပည္သူ႔စစ္သြင္အျဖင့္ ပါ၀င္တိုက္ထုတ္ ေမာင္းႏွင္ၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ႀကီး  လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ားမွာ ပေဒသရာဇ္စနစ္ ဆိုး၏ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ဆိုးကို တြန္းလွန္ခဲ့ၾကရျပန္ေလသည္။

ေခတ္အဆက္ဆက္တြင္ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံသားပီသစြာ က်ရာက႑တြင္ ႏုိင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရး တာ၀န္မ်ားကို ျပည္ေထာင္စုဖြား တိုင္းရင္းသားညီအစ္ကိုမ်ားႏွင့္ အတူ ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယေန႔ေခတ္ကာလတြင္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အသက္ေသြးေၾကာသဖြယ္ျဖစ္ေသာ ဒို႔တာ ၀န္အေရးသံုးပါးျဖစ္သည့္  ‘ျပည္ေထာင္စုမၿပိဳကြဲေရး၊ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီၫြတ္မႈ မၿပိဳကြဲေရး၊ အခ်ဳပ္ အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး’၊ တို႔ကို အသက္ႏွင့္လဲ၍ ရွင္သန္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းသြားၾကမည္ျဖစ္ပါသည္။   ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ တိုင္းရင္းသားတစ္ရာေက်ာ္ရွိသည့္အနက္ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ား သည္ သတၱမလူဦေရအမ်ားဆံုး ျဖစ္ေၾကာင္း ေအာက္ေဖာ္ျပခ်က္အရ သိရွိႏုိင္ပါသည္။            လူဦးေရ(၁ဝဝဝဝ) အထက္ရွိ တိုင္းရင္းသား(၃၅)မ်ိဳးမွာ-

(  ၁)  ဗမာ                ၂၉သန္း

( ၂ )  ကရင္              ၂သန္း၆သိန္း

( ၃ )  ရွမ္း                ၂သန္း၃သိန္း

( ၄ )  ရခိုင္               ၁သန္း၇သိန္း

( ၅ )  မြန္                 ၁သန္းေက်ာ္

( ၆ ) ခ်င္း                 ၇သိန္း၈ေသာင္း

( ၇ )  ပအို၀္း             ၆သိန္း၄ေသာင္း

( ၈ )  ကခ်င္             ၃သိန္း၇ေသာင္း

( ၉ )  ပေလာင္           ၃သိန္း၃ေသာင္း

(၁၀)  ဓႏု                 ၂သိန္း၄ေသာင္း

(၁၁)  လားဟူ            ၁သိန္း၈ေသာင္း

(၁၂)  အင္းသား                   ၁သိန္း၄ေသာင္း

(၁၃)  လီဆူး              ၁သိန္း၄ေသာင္း

(၁၄)  အခါ(ေကာ္၊အီေကာ)၁သိန္းေက်ာ္

(၁၅)  ၀ (လြယ္လ)      ၁သိန္းေက်ာ္

(၁၆) ကိုးကန္႔             ၈ေသာင္း၁ေထာင္ေက်ာ္

(၁၇) နာဂ                 ၇ေသာင္း၇ေထာင္ေက်ာ္

(၁၈) ကယန္း(ပေဒါင္)   ၇ေသာင္း၄ေထာင္ေက်ာ္

(၁၉) ကယား              ၇ေသာင္းခန္႔

(၂၀) ရ၀မ္                ၄ေသာင္း၄ေထာင္ေက်ာ္

(၂၁) ေတာင္ရုိး           ၄ေသာင္း၃ေထာင္ေက်ာ္

(၂၂) မရုိ                   ၃ေသာင္း၆ေထာင္ေက်ာ္

(၂၃) ခမြီး                 ၂ေသာင္း၅ေထာင္ေက်ာ္

(၂၄) ဂဒူး(ကတူး)        ၂ေသာင္း၃ေထာင္ေက်ာ္

(၂၅) ေလာ္ေကာ္(မရူ)   ၂ေသာင္း၁ေထာင္ေက်ာ္

(၂၆) လူရူိင္း              ၁ေသာင္း၅ေထာင္ေက်ာ္

(၂၇) ဂုံ(ခြန္)              ၁ေသာင္း၄ေထာင္ေက်ာ္

(၂၈) ဒိုင္းနက္            ၁ေသာင္း၄ေထာင္ေက်ာ္

(၂၉) ကေယာ(ပရဲ႕)     ၁ေသာင္း၄ေထာင္ေက်ာ္

(၃၀) ဂဏန္း(ကနန္း)    ၁ေသာင္း၂ေထာင္ေက်ာ္

(၃၁) ပိုး                   ၁ေသာင္း၁ေထာင္ေက်ာ္

(၃၂) လရွီ(လာဖစ္)      ၁ေသာင္း၁ေထာင္ေက်ာ္

(၃၃) ေကဘား           ၁ေသာင္း၁ေထာင္ေက်ာ္

(၃၄) ယင္းေဘာ          ၁ေသာင္းေက်ာ္

(၃၅) ယင္းနက္           ၁ေသာင္းေက်ာ္

စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ထိုေဖာ္ျပခ်က္မွာ (၁၉၉၂)ခုႏွစ္မတ္လ(၃၁) ရက္အထိရွိစာရင္း ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။^၁၉

ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ တည္ေဆာက္ေရးအခန္းက႑တြင္ ျမန္မာလူမ်ိဳး ပအို၀္းတိုင္းရင္း သားမ်ား၏ လူဦးေရအရ သတၱမအင္အားစုျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ အင္ျပည္အားျပည့္ပါ၀င္ တည္ေဆာက္ႏုိင္ေရး သည္ အေရးပါေသာ က႑တစ္ရပ္အေနျဖင့္ ရပ္တည္ေနမည္ျဖစ္သည္။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံဖြား တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္ တစ္ရာေက်ာ္တို႔သည္ ဤျမန္မာေျမေပၚတြင္ ႏွစ္ပရိေစၦဒ ၾကာျမင့္စြာ အတူတကြဆိုး တူေကာင္းဖက္ လက္တြဲေနထိုင္ ေဆာင္ရြက္သူမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ အဓြန္႔ရွည္တည္တံ့ျမဲေရး ၊တိုင္းရင္းသားစည္းလံုး ညီၫြတ္မႈခိုင္မာေရး စသည့္ တာ၀န္မ်ားကို ေသြးခ်င္းညီေနာင္မ်ားႏွင့္အတူ  ပအို၀္း တိုင္းရင္းသားမ်ားကလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံသား ပီသစြာ ဦးထိပ္ပန္ဆင္ ေဆာင္ရြက္ၾကမည္သာ ျဖစ္ေလသည္။

တိုင္းရင္းသားတို႔၏ အေၾကာင္းအရာတို႔ကို သီးျခားေဖာ္ျပေသာ စာေပမွတ္တမ္းမွတ္ရာ စာအုပ္မ်ား မွာ ရွားပါးလွေပသည္။ ထိုမွဤမွ ေဖာ္ျပထားသည့္ ပအို၀္းဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအခ်က္ မ်ားကိုဟိုတစ္တို႔ဤ တစ္တို႔ ႏႈိက္ႏႈက္ခၽြတ္ခၽြတ္ ဖတ္မွတ္စုစည္းယူရျခင္းျဖင့္  ပအို၀္းသမိုင္း၏ လွ်ဳိ႕၀ွက္ဆန္းၾကယ္မႈ၊ ေလးနက္ ခိုင္မာမႈမ်ားကို အံ့ၾသဖြယ္ရာေတြ႔ ရွိလာရပါသည္။

ပ်ဴပအို၀္းတိုင္းရင္းသားမ်ား ယေန႔ျမန္မာေျမေပၚတြင္ ေရာက္ရွိေနထိုင္ခဲ့သည္မွာ အေစာဆံုးျဖစ္ သည္။ မည္သည့္တိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ မည္သည့္ေခတ္ႏွစ္မ်ားကျမန္မာျပည္အတြင္းသို႔ အလံုးအရင္းျဖင့္ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ၾကပါေၾကာင္း တိတိက်က် ေဖၚျပထားေသာ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ား မရွိသေလာက္ရွားပါး ေလသည္။ တစိမ့္စိမ့္ေရႊ႕ေျပာင္း ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ခဲ့ၾကေပသည္။ ျမန္မာျပည္၏ေရွးအက်ဆံုးလူမ်ိဳး ပ်ဴတို႔ ၏သမိုင္းရာဇာ၀င္တြင္ ကာလေဒသအားျဖင့္ကြဲျပားစြာ ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္ခဲ့ေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႔ရွိႏုိင္ သည္။

ပ်ဴလူမ်ိဳးတို႔သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း၌ ဗိႆႏုိးျမိဳ႔ေတာ္ကို ေအဒီ(၁)ရာစုတြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾက သည္။ ထိုခ်ိန္တြင္ ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္လည္း ျမင့္မားေနျပီျဖစ္သည္။ ပ်ဴတို႔သည္ (၁)ရာစုတြင္ ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံကို ထူေထာင္ႏုိင္ၾကသျဖင့္ ထိုထက္ေစာေသာ ကာလကပင္ ျမန္မာေျမေပၚ သို႔ေရာက္ရွိေနျပီဟု ေျပာႏုိင္သည္။ ပ်ဴတို႔၀င္ေရာက္လာခ်ိန္ကို ဘီစီ(၃)ရာစုဟူ၍ ခန္႔မွန္းႏုိင္ သည္။

ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ားသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၊ အာသံႏွင့္ အေရွ႕႔ေျမာက္အရပ္ေဒသမ်ားမွ ျမန္မာႏုိင္ငံ အတြင္းသို႔ အစုစုခြဲ၍ ၀င္ေရာက္လာခဲ့ဟန္တူေလသည္။ ၎တို႔သည္ ကေဘာ္ေျမျပန္႔ႏွင့္ ေတာင္ၾကားအရပ္ေဒသမ်ား သို႔လည္းေကာင္း၊ ေရွးဦးစြာ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ခဲ့ၾကေလသည္။ ယခုေခတ္ မံုရြာႏွင့္ ေရႊဘိုခရုိင္အရပ္မ်ား ၊ကသာခရုိ္င္၊ ေတာင္ဘက္ေဒသမ်ားသည္ ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ား၏ ေရွးေဟာင္းအေျခခ်ေနထိုင္ျခင္းျပဳရာ ေနရာ ထိုင္ခင္းေဟာင္းမ်ား ျဖစ္ႏုိင္စရာရွိေပသည္။ ထိုအရပ္ေဒသမ်ားကမွတစ္ဆင့္ ပခုကၠဴ၊ မင္းဘူးႏွင့္ ျပည္ ၊ျမင္းျခံ ၊မိတၳီလာ၊ မေကြး၊ ရမည္းသင္းနယ္မ်ားအထိ္ တိုးခ်ဲ႕ပ်႕ံႏွံ႔ကာ ေနထိုင္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ ရေၾကာင္း( အေျချပ ျမန္မာႏုိင္ငံ ေရးသမိုင္း စာမ်က္ႏွာ ၁၅၅)ကိုလည္း မွတ္သားရပါသည္။

ပ်ဴလူမ်ိဳးတို႔၏ ဗဟိုဌာနႀကီးမ်ားမွာ ျမာက္ပိုင္းတြင္ဟန္လင္းႏွင့္ ေတာင္ပိုင္းတြင္သေရေခတၱရာတို႔ ျဖစ္ၾကေသာ္လည္း အထက္ျမန္မာႏို္င္ငံ တစ္ဝွမ္းလံုး၌ပင္ ပ်ဴတို႔ပ်ံ႕ႏွံ႔စြာ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕သည္ပင္ လွ်င္ မဆြ၌ပ်ဴတို႔၏ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္၍ ေနာင္မွသာျမန္မာတို႔က ပ်ဴတို႔ကို ဆက္ခံသိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ( ‘ျမဝဇီ၏ ပ်ဴစစ္သည္’ စာမ်က္ႏွာ ၁၀)

သရေခတၱရာပ်ဴ၊ ဗႆႏုိးပ်ဴမ်ားထက္ေရွးက်ေသာ ဟန္လင္းပ်ဴမ်ား၏ ရာဇဝင္က႑၌ တစ္ခန္းရပ္ တိမ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္ေနခဲ့ရရွာသည္။ အမွန္အားျဖင့္ဆိုလွ်င္ ဟန္လင္းပ်ဴသည္ ျမန္မာ လူမ်ိဳးတို႔ဟူ၍မျဖစ္ ေပၚမီႏွစ္ေပါင္း  (၅၀၀၀)ကတည္းကပင္လွ်င္ ျမန္မာျပည္တြင္းသို႔ ပထမဆံုး ဝင္ေရာက္လာေသာ လူမ်ိဳးစု တစ္စုျဖစ္၍ သုဝဏၰဘူမိမြန္မ်ားႏွင့္ ဥကၠလာပရာမညမြန္အမ်ိဳးသားမ်ားထက္လည္း ႏွစ္(၄၀၀၀) ေက်ာ္မွ် ေရွးက်ေလသည္။(ျမဝဇီ၏ ပ်ဴစစ္သည္’ စာမ်က္ႏွာ ၄၄)။ 

ဟန္လင္းကိွ ဗုဒၶမပြင္႔မီ  ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀(ဘီစီ၂၅၀၀)ေလာက္တြင္ ’ကရေဘာ‘ မည္ေသာ ပ်ဴလူမ်ိဳး စုအႀကီးအကဲက ဟန္လင္းျမိဳ႔ကိုတည္ေထာင္ျပီးလွ်င္‘ကရေဘာ‘ ပ်ဴမင္းဆက္ကို စတင္ခဲ့ေၾကာင္း ဟန္လင္း သမိုင္း၌ ေဖာ္ျပထားေလသည္။ ကရေဘာမင္းဆက္မွာ မင္းဆက္ေပါင္း (၉၆)ဆက္၊ ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၀၀)နီးပါး မွ်စိုးစံျပီးမွ ေဂါတမဘုရားေခတ္တြင္ မဇၩိမေဒသမွွ ေရာက္လာေသာ ‘သတိုးဇမၺဴဒီပရာဇာမင္း’က တိုက္ခိုက္ ျဖိဳဖ်က္ျပီး တေကာင္းျမိဳ႕ တည္ေထာင္လိုက္မွ ဟန္လင္း ပ်ဴမင္းဆက္ျပတ္သြားကာ ေမွာ္ဇာေဒသတစ္ဝိုက္ ပ်ဴမ်ားဆင္းသက္ေနထိုင္ေလသည္။ တေကာင္း ေခတ္ပ်က္မွ ေမွာ္ဇာအရပ္မွ ပ်ဴမ်ား ‘သေရေခတၱရာျမိဳ႕’ႏွင့္ ’ဗိႆႏုိးျမိဳ႕‘ ကိုတည္ေထာင္ၾကေၾကာင္း အဆိုရွိ၏ (ျမဝဇီ၏ ပ်ဴစစ္သည္’ စာမ်က္ႏွာ ၄၉)

ထိုအခ်က္အလက္မ်ားကို ေလ့လာသံုးသပ္ၾကည့္ပါက ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ျပည္မွသည္ အထက္ ျမန္မာျပည္ တစ္ဝွမ္း၌သာ ျဖန္႔က်က္ေနထိုင္ခဲ့ၾကမည္ဟု ယူဆစရာျဖစ္ေနပါသည္။ ပထဝီစာအုပ္ႀကီးမွ ေဖာ္ျပေသာျမိဳ႔ပ်က္ျမိဳ႔ေဟာင္းစသည့္ စကားလံုးအရ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ေဒသမ်ားမွာလည္း ပ်ဴတို႔၏ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကရာေဒသမ်ားပင္ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေသာသက္ေသသာဓကမ်ား ရွိေလသည္။

ေရွးက်လွေသာ ဟန္လင္းပ်ဴေခတ္ကပင္ လွ်င္ဟန္လင္းပ်ဴတို႔၏ နယ္ပယ္ေဒသမ်ား၌ ျမန္မာျပည္ ေအာက္ ပိုင္းေဒသမ်ား ပါ၀င္ေနေပသည္။

ကရေဘာ္မင္းဆက္(၅၁)ဆက္ေျမာက္ မင္းလက္ထက္တြင္ ပ်ဴ(၁၂)ျပည္ေထာင္မွ် ေပၚေပါက္လာျပီ ျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔ရ၏ ။ ‘မြန္ေစာကိုက္’၏သားေတာ္ ’ကိုက္သံရွင္’ မင္းႀကီးတြင္မူ ပ်ဴရာဇဝင္ ထြန္းေျပာင္ေစ မည့္ ’ရွင္ဆင္းေမာက္‘ အမည္ရွိသမီးေတာ္တစ္ပါး ထြန္းကားလာ၍ ‘ရွင္ဆင္းေမာက္’ ဘုရင္မနန္းတက္ေသာ အခါတြင္မူ အကြဲကြဲအျပားျပား ျဖစ္ေနေသာ ပ်ဴ(၁၂)ျပည္ေထာင္ အမည္မ်ားတြင္ ေမွာ္ဇာႏွင့္ တနသၤာရီ ေဒေသအမည္မ်ား ေတြ႔ရေသး၏ ။ ပ်ဴ(၁၂) ျပည္ေထာင္အမည္မ်ားမွာ-

( ၁ ) ဟန္လင္းျပည္

( ၂ ) ငမႏာၱျပည္

( ၃ ) အစီရီျပည္

( ၄ ) ေမွာ္ဇာျပည္

( ၅ ) ေအေလာျပည္

( ၆ ) ေမာျပည္

( ၇ ) မိုးနဲျပည္

( ၈ ) ပန္းေတာင္းျပည္

( ၉ ) ေက်ာက္ကရီးျပည္

(၁၀) တိန္မဲျပည္

(၁၁) ပိလင္းျပည္

(၁၂) တနသၤာရီျပည္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔ရ၏ ။( ျမဝဇီ၏ ပ်ဴစစ္သည္’ စာမ်က္ႏွာ၄၉/၅၉)

ထိုပ်ဴ(၁၂)ျပည္ေထာင္၏ အမည္ကို ဤသို႔လည္းေလ့လာမွတ္သားရပါသည္။ ျမန္မာ့ေရွ႕ေဟာင္း က်မ္းမ်ားတြင္ ပ်ဴ(၁၂) ျပည္ေထာင္ဟု ျပဆုိခဲ့သည္။ ယင္းတုိ႕မွာ-

1.      ေအလိုုုုပ်ဴ

2.      ဟန္လင္းပ်ဴ

3.      ကခ်င္ပ်ဴ

4.      ခ်င္းပ်ဴ

5.      အစီရီပ်ဴ

6.      ျမန္မာပ်ဴ

7.      ကံဖုိးပ်ဴ

8.      ကုိင္းရယ္ပ်ဴ

9.      ကေလာက္ေဂးပ်ဴ

10.   တိမ္မယ္ပ်ဴ

11.   ေမာ္ဇာပ်ဴ

12.   တနသၤာရီပ်ဴ

ျမန္မာသမုိင္းသုေတသနျပဳခ်က္အရ ပ်ဴလူမ်ိဳးတုိ႔၏ ေရွ႕ေဟာင္းၿမိဳ႕ေတာ္မ်ားအျဖစ္ သေရ ေခတၱရာ၊ ဟန္လင္း၊ တေကာင္း၊ ဗိႆႏိုး၊ က်ိဳကၠသာ၊ ေဝါ၊ ဝတီး၊ ဘမ္း စေသာၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ထင္ရွား၏ ။ (ေညာင္ခါးရွည္ မႈိင္းေဝ တရုတ္ေရွးေဟာင္းမွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ျပေသာ ပ်ဴႏိုင္ငံ လင္ယန္မွ ရဟႏာၱအရွင္ျမတ္ အမွတ္(၉၈) ဇန္န ဝါရီ ၂၀၀၄ထုတ္ လျပည့္ဝန္းမဂၢဇင္း စာမ်က္ႏွာ ၁၂၊ ၁၃၊ ၁၄)

ပ်ဴေစာထီးမင္းလက္ထက္တြင္ တရုတ္တို႔ထပ္မံလာေရာက္၍ ဖ်က္ဆီးေသာ္လည္း ပ်ဴေစာထီးမင္း ၏ လုပ္ရည္ႀကံရည္ေၾကာင့္ တရုတ္တို႔ ဆုတ္ခြာသြားရသည္ဟုဆုိ၏။ ေအဒီ(၈၀၀)ရာစုတြင္ ပ်ဴလူမ်ိဳးတုိ႔က တရုတ္ျပည္ႀကီးသုိ႔ သံတမန္မ်ား ေစလႊတ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရသျဖင့္ ပ်ဴဘုရင္သည္ တရုတ္ျပည္၏ လက္   ေအာက္ခံမဟုတ္ဘဲ မဟာမိတ္ႏုိင္ငံ အေနျဖင့္ ဆက္္ဆံေၾကာင္းထင္ရွားသည္။

သာကီဝင္ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ား ယေန႔အိႏၵိယႏုိင္ငံ ေရွ႕ကမဇိၥ်မတုိင္းေဒသႀကီးတြင္ အေျခခ်ေနထုိင္ခဲ့ေသာ အေထာက္အထားမ်ားလည္း ရွိေနေပလိမ့္မည္။ သကၠတိုင္း၊ သက်နယ္သည္ သာကီဝင္တုိ႔၏ ပုိင္နက္နယ္ ေျမျဖစ္ေၾကာင္းထင္ရွားၿပီးျဖစ္သည္။ ထုိေခတ္ျမန္မာတုိ႔၏ႏိုင္ငံေတာ္ အက်ယ္အဝန္းမွာ အေနာက္ဘက္ တြင္ ဂဂၤါျမစ္၊ ျဗဟၼပုၾတျမစ္ဝွမ္းမွ အေရွ႕ဘက္တြင္မဲေခါင္ျမစ္ဝွမ္းအထိ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ေဒသႀကီးျဖစ္ပါ သည္။ (ဗုဒၶ ႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ိဳး ဦးလွသိန္းထြဋ္ (ဓမၼာစရိ ယ B.A) စာမ်က္ႏွာ ၁၁)

ေတာ္စိန္ခုိ၏ (၁၉၀၈)ခုႏွစ္အစီရင္ခံစာ စာမ်က္ႏွာ(၁၄)တြင္ Mr-Fergyson (ဖာဂတ္ဆန္) ေရးသား ေသာ အိႏၵိယႏွင့္ အေရွ႕တုိင္းဗိသုကာ သမုိင္းက်မ္း စာမ်က္ႏွာ (၄၁၆-၄၁၇)၌ သကၠရာဇ္ေအဒီ (၃၂၇-၄၇၃) အတြင္းႏွစ္ေပါင္း (၁၄၆)ႏွစ္တာမွ် အိႏၵိယျပည္ Orissa ၾသရိႆေဒသ၌ ေနထိုင္သြားေသာ အမ်ိဳးအႏြယ္ မသိ လူတုိ႔၏ေက်ာက္စာမ်ား၊ ေက်ာက္ရုပ္တုမ်ား၊ အုတ္ခြက္ပုံမ်ားႏွင့္ အထိမ္းအမွတ္ အေဆာက္အဦးမ်ား သည္္ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕မွ Pir (or) Pyu ေရွ႕ပ်ဴတို႔ႏွင့္ တူညီမႈ ဆက္စပ္ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္လိမ့္မည္ဟု ယူဆ ေၾကာင္း ေရးသားခဲ့သည္။ (အေျချပဳ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးသမုိင္း စာမ်က္ႏွာ ၁၅၉)  

ကမာၻ႔လူမ်ိဳးအသီးသီးသည္ ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာ ရွာေဖြေနထုိင္ျခင္းရွိခဲ့ၾကသည္။ အတည္အက် ေနထုိင္ျခင္း ၿမိဳ႕ျပေက်းရြာမ်ား ေပၚေပါက္လာကာ ယဥ္ေက်းေသာ လူ႔အသုိင္းအဝုိင္း နယ္ေျမႏုိင္ငံမ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားၿပီး ခုိင္မာေသာ ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံမ်ားကုိ စြန္႔ပယ္ထားရစ္ခဲ့ၿပီး တိမ္ျမွဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္သြားၾကရသည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားလည္း မနည္းလွေပ။ ဂရိ၊ ေတာင္အေမရိကတုိက္ရွိ ပီရူးျပည္နယ္ အင္ကာၿမိဳ႕ေဟာင္းရာမ်ား၏ မူလဖန္တီးတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကေသာ လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ မထင္ရွား ေတာ့ေပ။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေရွးေဟာင္းပ်ဴၿမိဳ႕ျပ အေဆာက္အအုံတုိ႔၏ မူလပုိင္ရွင္တုိ႔သည္ အမ်ားယူဆခ်က္ သည္ မခုိင္လုံလွေပ။

ေျမၿမိဳ၍ လူမ်ိဳးမေပ်ာက္ လူၿမိဳမွလူမ်ိဳးေပ်ာက္သည္ ဆုိေသာစကားသည္ အဓိပၸါယ္ေလးနက္က်ယ္ ျပန္႔လွ၏။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ (၈၀၀)ေက်ာ္ (၉၀၀)ခန္႔က စာေပအေရးအသား အဆင့္အတန္းျမင့္စြာေရးထုိး စုိက္ထူခဲ့ေသာ ဂူေျပာက္ႀကီးေခၚ ရာဇကုမာရ ေလးဘာသာ၊ ေလးမ်က္ႏွာ ေက်ာက္စာထက္မွ ပ်ဴဘာသာ စကားပုိင္ရွင္မ်ား ထိုပ်ဴဘာသာစကားေျပာ လူမ်ိဳးမ်ားေပ်ာက္ျခင္းမလွ ကြယ္ေပ်ာက္သြားသည္ဆုိေသာ အခ်က္မွာ ေပါ့တန္ေသာစကားဟု မွတ္ယူႏုိင္ပါသည္။ စူးစမ္းသုေတသနျပဳမႈ အားနည္းျခင္းႏွင့္ဝန္တုိ မစၦိရိယတရားခ်ယ္လွယ္ျခင္းခံရကာ ပ်ဴလူမ်ိဳးႏွင့္ ပ်ဴအဆက္အႏြယ္မ်ားအား ဥပကၡာျပဳ ေဖ်ာက္ဖ်က္ထား ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။

မြန္ဂုိလြိဳက္မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ေမာင္ဂြတ္ေခၚ မြန္ဂုိးလီးယားကုန္းျပင္ျမင့္မွ ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာရွုာေဖြ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ၾကရာတြင္ ပအုိဝ္းျဖစ္လာမည့္ ပ်ဴတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ဘက္ေဒသသုိ႔ အေစာ ဆုံးထြက္ခြာၾကသူ ေတာင္သူဟု ေနာက္က်န္ရစ္ခဲ့ေသာ  ေနာက္မွလုိက္လံ ေျပာင္းေရႊ႕လာေသာမြန္ဂုိ လိြဳက္မ်ားက ရည္ညြန္းေခၚဆုိရင္း ပ်ဴကုိ ေတာင္သူပအိုဝ္းဟု တြင္မည္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေပသည္။                    ပအိုဝ္းအမ်ိဳးသားမ်ားသည္ မြန္ဂုိလီးယား ကုန္းျပင္ျမင့္ အူကရုိေဒသမွ လမ္းေၾကာင္းသုံးခုျဖင့္ ျမန္မာ့ေျမေပၚသုိ႔ ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။ အေရွ႕ဘက္ဆုံးမွ ဆင္းသက္ရာလမ္းေၾကာင္းမွာ မဲေခါင္ျမစ္ ေၾကာင္းအတုိင္း၊ အလယ္လမ္းေၾကာင္းမွာ သံလြင္ျမစ္လမ္းေၾကာင္းအတုိင္းႏွင့္ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း အတုိင္းတုိ႔ ျဖစ္သည္။

ထိုလမ္းေၾကာင္းမ်ားအတို္င္း ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကရာတြင္ သံလြင္ႏွင့္ဧရာဝတီၾကား လားရႈိးေတာင္ စဥ္(Larsho Mountain Ring) ေတာင္ဘက္အဆုံးသီေပါအေရွ႕ေတာင္ရွိ ေကာင္မထြိဳင္း ေတာင္ေပၚတြင္ ပ်ဴမ်ိဳးႏြယ္ ပအိုဝ္းတုိင္းရင္းသားမ်ား အစဥ္အဆက္ေနထိုင္လ်က္ရွိေၾကာင္းသိရပါသည္။ PNO ဥကၠဌ ဖါးျဖား တန္ေအာင္ခမ္းထီသည္ ယင္းေဒသသို႔ ၁၉၇၇ ႏွစ္တြင္ေရာက္ရွိခဲ့ဖူးေၾကာင္း၊ ထိုစဥ္ကယင္းေဒသရွိ္ အသက္ (၆၀)ရွိၿပီျဖစ္ေသာ အဖိုးအိုအဖြားအိုမ်ားသည္ ပအိုဝ္းစကားကို ေျပာဆိုေနၾကေသးေၾကာင္း ဆိုပါ သည္။ သူတို႔အားေတြ႔ဆံုကာ ‘အဖိုးတို႔က ဘယ္ကေရာက္လာေနထိုင္းပါသလဲ’ဟုေမးျမန္းရာ ’ဘာသာေရး သမား တရားသမားျဖစ္ဟန္တူေသာ အဖိုးႀကီးတစ္ဦးက ရယ္ေမာကာ ဘယ္ကလာရမွာလည္းကြယ္-ကုသိုလ္ကံအက်ိဳးေပးလို႔ အထက္နတ္ျပည္က ဆင္းသက္လာတာေပါ႔ ဗိုလ္ေလးရဲ႕’ဟု ျပန္ေျဖၾကားေၾကာင္း ၊‘ဟုတ္ပါၿပီအဖိ္ုး၊ ကၽြန္ေတာ္ေမးလိုတာက အဖိုးတို႔ဟာ ဟိုး‘တေရပါပင္လြယ္ဟိုလန္ကေနတက္ တက္လာ တာလား’ ‘က်န္းစန္းေကာင္ခဲ’ကေန ေျပာင္းေရႊ႔လာတာလားဟု ဆိုတာပါ‘ဟု ထပ္ေမးလိုက္ရာ ’ဘယ္က လာရမွာလဲ။ တို႔အဘိုးေဘးေတြ လက္ထက္ကတည္းက တို႔တေတြ ဒီမွာေနထိုင္ခဲ့ၾကတာပါ‘ ဟု ေျဖေၾကာင္း သိရပါသည္။ (P.N.O ဥကၠဌ ဖါျဖားဦးေအာင္ခမ္းထီ၏ ၂၇-၁-၂၀၀၅ရက္ေန႔ ေက်ာင္းထိုေက်ာင္းတိုက္၌ ျမြက္ၾကားေသာၾသ ဝါဒစကားမ်ားမွ)

ပ်ဴ(သို႔မဟုတ္)ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ မြန္ဂိုလြိဳက္မ်ိဳးႏြယ္ တစ္မ်ိဳးျဖစ္ျပီး ေရၾကည္ရာျမက္ႏု ရာေရႊ႔ေျပာင္းေနထိုင္ခဲ့ရာ၌ တရုတ္ျပည္ ေကြ႔ေခ်ာင္နယ္တြင္လည္း အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ႔ဖူးသည္။ တရုတ္ ဘုရင္ေဂါင္ခ်ိန္က ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္လာသျဖင့္ အုပ္စုသံုးစုျဖင့္ ျမန္မာျပည္တြင္းသို႔ ေရွးရႈဝင္ေရာက္ခဲ့ၾက သည္။ မဲေခါင္ျမစ္အတိုင္း ဆင္းသက္ေသာအုပ္စုသည္ ကေမၻာဒီးယား ၊ဗီၤယက္နမ္၊ ေလာႏွင့္ ထိုင္းႏုိင္ငံမ်ား တြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ရင္း ေနာက္မွထပ္မံ ေရာက္ရွိလာေသာ မြန္လိြဳက္မ်ိဳးႏြယ္မ်ားေၾကာင့္ တစ္ခ်ိဳ႕ေတာင္ ဘက္ဆီသို႔ ထပ္မံေျပာင္းေရႊ႕သြားရင္း ယေန႔ျမ၀တီႏွင့္ သထံုဟုသိၾကေသာ ေဒသသို႔ ေရာက္ရွိခဲ႔ၾကသည္။ 

တစ္ဖြဲ႔မွာ ေရႊလီျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း စုန္ဆင္းကာ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတစ္္ေလွ်ာက္ ႀကီးက်ယ္ထင္ ရွားေသာ တေကာင္း၊ ဟန္လင္း၊ ဗိႆႏုိး၊ သေရေခတၱရာ (ေမွာ္ဇာ) ျမိဳ႕ႀကီးမ်ားကို ထူေထာင္ႏုိင္ခဲ့ၾက သည္။ ထိုသေရေခတၱရာမွသည္ သထံုႏွင့္ ဆက္သြယ္မိၾကသည္။

က်န္တစ္ဖြဲ႔မွာယူနန္နယ္အတြင္း အေျခခ်ေနထိုင္လွ်က္ရွိရာ တရုတ္နန္ေခ်ာင္တို႔က ဝင္ေရာက္သိမ္း ပိုက္သျဖင့္ ၾကဴကုတ္ေတာင္ၾကားလမ္းမွ ယေန႔ေတာင္ေပၚေျမ ေဒသသို႔ ေရႊေျပာင္းေနထိုင္ခဲ့ၾကရျပန္သည္။ ထိုနန္ေခ်ာင္မ်ားအား တရုတ္တို႔က ႏွိပ္စက္တိုက္ခိုက္ျပန္ သျဖင့္ ပအိုဝ္းတို႔ေနထိုင္ရာ ေတာင္ေပၚေဒသ ဆီသို႔ နန္ေခ်ာင္ရွမ္းမ်ား လိုက္ပါလာခဲ့ၾကျပန္ရာ ပအိုဝ္းတစ္ခ်ိဳ႕ ေတာက္ဘက္သထံုေဒသဆီသို႔ ဆက္လက္ ေရႊ႕သြားခဲ့ၾကျပန္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ေကြ႔ေခ်ာင္နယ္မွ သံုးအုပ္စုကြဲကာဆုတ္ခြာလာခဲ့ေသာ ပအိုဝ္းမ်ားသည္ သံလြင္ႏွင့္ စစ္ေတာင္းျမစ္  ရွမ္းေဒသအၾကားရွိ သထံုေျမတြင္ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းကာ သုဝဏၰဘူမိသထံံု ျပည္ႀကီးကို တိုးတက္စည္ပင္ ေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။ (တေပါင္းလက္ေဆာင္ အမွတ္ (၂၁) ဗုိလ္ခံ (သုဝဏၰတုိင္း) ေရး စာမ်က္ႏွာ (၈၆) ဘာသာျပန္)

`ဗီယက္နမ္၊ ကေမာၻဒီးယား၊ ေလာ၊ ထုိင္း ႏုိင္ငံဘက္မွ ေရႊ႕ေျပာင္းလာရာလမ္းေၾကာင္းတြင္လည္း ေကာင္း သံလြင္ႏွင့္ဧရာဝတီၾကား ေတာင္စဥ္ေတာင္တန္းမ်ားအၾကား လမ္းေၾကာင္းမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ ဧရာဝတီျမစ္ ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္လည္းေကာင္း၊ ပ်ဴ(သုိ႔မဟုတ္) ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား က်န္ရစ္ ေနထုိင္ၾကသည္ကို မေမ့အပ္ေပ။                                                                                ဗိႆႏုိး၊ သေရေခတတၱရာႏွင့္ သုဝဏၰသထံုၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား ပ်က္စီးေသာအခါတြင္ ပ်ဴပအုိဝ္းတုိ႔သည္ စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္ အခိုက္အတန္႔ကင္းေဝးရာ ေတာင္ေပၚေျမေဒသမ်ားဆီသို႔ ေျပးဝင္ခုိလႈံခဲ့ၾကမည္မွာအမွန္ မလြဲပါေခ်။ ေတာင္ေပၚေျမေဒသတြင္ အေျခခ်ေနထုိင္ခဲ့ရင္းစြဲရွိ၍သာ မ်ိဳးႏြယ္တူမ်ား စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္သင့္ ေလတုိင္း လာေရာက္ခုိေအာင္းခြင့္ ရရိွႏုိင္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဘုိးေတာ္ဘုရားလက္ထက္တြင္ သထုံကေလး ဟု သမုတ္ေခၚတြင္ေပးႏုိင္ျခင္းမွာ သထုံႀကီးေခၚသုဝဏၰဘူမိတုိင္း၏ လက္ေအာက္ခံနယ္ေျမျဖစ္ခဲ့ျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။  တစ္ျခားေသာသူတုိ႔၏ နယ္ေျမျဖစ္ပါက ပအိုဝ္းမ်ားအလြယ္တကူ အေျခခ်ႏုိင္ခဲ့ၾကမည္ မဟုတ္ေပ။ ခရစ္မေပၚမီႏွင့္ ခရစ္ေပၚၿပီးး ေအဒီ (၇)ရာစုအထိ ထုိေဒသမ်ားသည္ ပ်ဴတို႔၏ေဒသျဖစ္ေၾကာင္း အထက္၌ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။

ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားမင္းတုိ႔၏ ဗဟုိအာဏာစက္တည္ခဲ့ရာ မင္းေနျပည္ေတာ္သည္ သုဝဏၰဘူမိေခၚ သထုံျဖစ္သည္။ သထုံႏွင့္ တေကာင္းဆက္ဆံေရး သမိုင္းသက္ေသ၊ တေကာင္းကုိ နန္ေခ်ာင္တုိ႔ဝင္တိုက္ ခို္က္ဖ်က္ဆီးသျဖင့္ ပ်က္စီးခဲ့ရသကဲ့သုိ႔ သထုံကုိလည္း ဆင္းတုိက္ခဲ့သျဖင့္ ထိခိုက္နစ္နာခဲ့ရသည္။ ပအုိဝ္း တို႔၏ သုဝဏၰဘူမိေခၚ သထုံေဒသျဖစ္သည္။ ပအုိဝ္းတုိင္းရင္းသားမ်ားကို ေရွ႕ကေတာင္သူလူမ်ိဳးမ်ားဟု လူသိမ်ားခဲ့သည္။ ပအူ၊ ပအုိ၊ ပြာအုိ၊ ဘအု၊ ဖအို၊ ပအု၊ ပအို႔ စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေရးသားမွတ္တမ္းတင္ ခဲ့ၾကသည္။ သုဝဏၰဘူမိ၏ သမိုင္းဦးေခတ္သည္ ေတာင္သူပအူလူမ်ိဳးတုိ႔၏ သမိုင္းျဖစ္သည္။ သုဝဏၰဘူမိ္၏ ေႏွာင္းပုိင္းကာလသည္ မြန္တုိ႔ ၾသဇာလႊမ္းမိုးေသာကာလ ျဖစ္ခဲ့သည္။

ေအဒီ(၁၁)ရာစု အတြင္းတြင္ လင္ဖြန္ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ားက ကာလဝမ္းေရာဂါဆိုးကုိ ေရွာင္တိမ္းရင္း သထုံဘက္သုိ႔ ေရာက္ခဲ့သည္ဆုိ၏။ ထုိအခ်ိန္တြင္ သထုံကုိ ပုဂံမင္းမ်ားအုပ္စုိး ေနခ်ိန္ၿဖစ္ၿပိီး အဆင္ေျပမႈ မရွိ၍ ဟံသာဝတီ ပဲခူးဘက္သုိ႔ ဆက္လက္သြားရာ စကားခ်င္းတူညီေသာ လူမ်ိဳးခ်င္းျဖစ္သျဖင့္ ၎တုိ႔အား ပဲခူးမွမြန္မ်ားကေကာင္းစြာ ႀကိဳဆုိဧည့္ခံ၍ ေနရာေပးသည္ဆုိေၾကာင္း မွတ္တမ္းတစ္ေစာင္တြင္ ေလာႏွင့္ လင္ဖြန္းစစ္ေရးဆိုရာ၌ လင္ဖြန္းမွလူမ်ားကို  ရာမညတုိင္းရင္းသားဟု သုံႏူန္းေၾကာင္းဟု ေဖာ္ျပေသးသည္။

ထုိကာလတြင္ သုဝဏၰဘူမိတြင္ အုပ္စုိးေသာမင္းမွာ မြန္လူမ်ိဳးသက္သက္မဟုတ္မူဘဲ ပအုိဝ္းမြန္ ကဒ္ျပားျဖစ္ေသာ အရမညရာဇာမင္းႏွင့္ မႏုဟာမင္းလက္ထက္မ်ားျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ ဥႆပဲခူးတြင္ အား သာေနၿပီးေသာ မြန္မင္းသည္ ပေဒသရာဇ္ေခတ္စံနစ္၏ အစဥ္အလာအရ ဘုန္းတန္ခိုးႀကီးမားေနေသာ ပုဂံျပည္ရွင္အေနာ္ရထာမင္းထံ မြန္ မင္းသမီးေတာ္အငယ္ ခင္ဦးေခၚ မဏိစႏၵာကုိ ဆက္သကာ ပုဂံႏွင့္ဥႆ ေရႊလမ္းေငြလမ္းခင္းခဲ့သည့္ ကိစၥမွာထင္ရွားၿပီးျဖစ္သည္။ ထုိအေျခအေနမတုိင္မီ သထုံမႏုဟာမင္းထံ ခင္ဦး၏အစ္မေတာ္ သီရိမာအားဆက္သကာ ေရႊလမ္းေငြ လမ္းေဖါက္ထားၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း မြန္ပအုိဝ္း တုိ္င္းရင္းသားအေရးကိစၥ မရွင္းမလင္းျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ လင္ဖြန္းမွေရာက္လာေသာ မြန္မ်ားသည္ သထုံ၌ အင္ႏွင့္အားႏွင့္ ဝင္ေရာက္ေနထုိင္ရန္ အဆင္မေျပေသာေၾကာင့္ ပုဂံအင္အားကုိ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳ ထားေသာ ဥႆပဲခူးမင္းထံ သြားေရာက္ပူေပါင္းျခင္းသာ ျဖစ္ေလသည္။

ဥႆပဲခူးကို ဟၤသာဝတီဟု လူသိမ်ားသည္။ ဟံသာဝတီဟု လူသိမ်ားလာသည္မွာ ဗညားဦးမင္း နန္းတက္ေသာ ၁၄-ရာစုေလာက္မွသာျဖစ္သည္။ ပုဂံႏွင့္ေခတ္ၿပိဳင္ကာလကမူ ဟံသာဝတီ တည္ခဲ့ေသာ ေနရာတြင္ ဥႆပဲခူးဟုတြင္ခဲ့ေသာ မြန္ႏုိင္ငံထြန္းကားခဲ့သည္။ ထုိဥႆပဲခူးမင္းသည္ မြန္ခမာနယ္မ်ား ထက္ပုိ၍ ပုဂံႏွင့္ေသြးစည္းရန္အားသန္ေနေၾကာင့္ ယခုကေမာၻဒီးယားဟုေခၚေသာနယ္မွ လာေရာက္တုိက္ ခုိက္သည့္ ဂြ်န္းစစ္သည္မ်ားကုိ ႏွိမ္ႏွင္းေပးပါရန္ ပုဂံသုိ႔စစ္ကူေတာင္းခဲ့ေလသည္။^၂၁  ထုိဂြ်မ္းစစ္သည္မ်ားကို သထုံသားတုိ႔ တြန္းလွန္ပစ္ႏုိင္ခဲ့ေသာေၾကာင္းေၾကာင့္လည္း ပုုဂံသုိ႔ ခ်ဥ္းကပ္မႈ အားပုိသာသြားရျခင္းျဖစ္ေလ သည္။

အေနာ္ရထာမင္းျမတ္ သထုံကို တုိက္ရသည့္အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ ပိဋကတ္သုံးပုံရလုိမႈဟု အသိမ်ားၾကသည္။ ထုိတုိက္ပြဲအတြက္ သေရေခတၱရာသည္ ပုဂံတပ္မေတာ္၏ ေအာက္ျပည္ေအာက္ရြာခ်ီ ခရီးတြင္ အတားအဆီး အခုအခံျဖစ္ေနသည္မွာ ၾကာလွသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္အေနာ္ရထာမင္းသည္ နန္းတက္ စအခ်ိန္ကပင္ သေရေခတၱရာသုိ႔ ပုဂံတပ္မ်ားေစလႊတ္၍ သိမ္းသြင္းထားခဲ့သည္။ ပ်ဴမင္းကုိ ထိန္းသိမ္းထား ၿပီး ပုန္ကန္ေတာ္လွန္မည့္ အေျခအေနမျဖစ္ပၚေစရန္ ေအာက္ေျခမွ စ၍ၿဖိဳခ်ထားခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ပုဂံ တပ္မေတာ္သည္ သေရေခတၱရာ၏ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ (ယခုေခတ္မိုင္ ၁၇၀ ခန္႔) တြင္ရွိေသာ ၾကပင္း (ကႅပင္း)သုိ႔ ဆက္၍ခ်ီသည္။ ၾကပင္းဆုိသည္မွာ ယေန႔တြံေတးၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဘက္ (၄)မုိင္ခန္႔အကြာ ကန္ပဲ့ ရြာအနီးမွာရိွသည္။ ၿမိဳ႕ရုိးၿမိဳ႕တာႏွင့္ အခုိင္အခန္႔ရွိခဲ့ေသာ ေရွးေခတ္ေဟာင္း ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။^၂၂

ၾကပင္းဆုိသည္မွာ သေရေခတၱရာပ်က္စဥ္ ပ်ဴအုပ္စုသုံးစုကြဲရာ တစ္အုပ္စုခိုဝင္ခဲ့ေသာအရပ္ျဖစ္ သည္။ ၾကပင္း(ကႅပင္း)မွာ ဒလဟူေသာစကားႏွင့္ အဓိပၸါယ္တူသည့္ ပ်ဴေဝါဟာရစကားျဖစ္သည္။ ေအာက္ အရပ္ေဒသဟု ဆုိလုိသည္။ သထုံမွ ေတာင္သူလူမ်ုိဳးတုိ႔၏ အေျခခံအင္အားစုမ်ားကုိ ႀကိဳတင္ၿဖိိဳခြင္းေသာ အေနာ္ရထာမင္း၏ တုိက္ခုိက္မႈ စြမ္းရည္ျပည့္ဝေသာလုပ္ရပ္ျဖစ္ေလသည္။^၂၃

သထုံျပက္ေလၿပီ။ အေနာ္ရထာမင္းျမတ္သည္ ပိဋကတ္ေတာ္အစုံ(၃၀)ကုိ ဆင္ျဖဴ(၃၂)စီးတြင္တင္ ၍ ေနျပည္ေတာ္ပုဂံသုိ႔ ပင့္ေလသည္။ ထုိ႔ျပင္ ပိဋကတ္တတ္ေသာ သူေတာ္စင္အရိယာတစ္ေထာင္တို႔ကုိပါ ပင့္ခဲ့သည္ဟုသမုိင္းကဆုိ၏။ ဤစစ္ပြဲတြင္ မွတ္သားဖြယ္တစ္ခ်က္မွာ ပါဠိဘာသာက်မ္းစာမ်ားကို ယူေဆာင္ ၍ က်န္မြန္ဘာသာ က်မ္းမ်ားကုိ မီးရႈိ႕ခဲ့သည္ဟုဆုိေသာ အခ်က္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။^၂၄  HTIN AUNG DR  Burmese Drama (Oxford:OUP 1956)Px1

ထိုျဖစ္စဥ္မ်ားကို ေလ႔လာသံုးသပ္ပါက အေနာ္ရထာနန္းတက္စကပင္ သိမ္းသြင္းခဲ့ေသာ သေရ ေခတၱရာမွာ အရည္းႀကီးရဟန္းတို႔ လည္႔ဖ်ားေသာကိစၥကို ေျဖရွင္းရင္းတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည္။ သခြက္ပင္ႀကီး၏ အေခါင္းတြင္၌“ အရည္းႀကီးသာသနာက်င့္စဥ္ ” ေရးသားထားေသာ ေပခ်ပ္မ်ားႀကိဳတင္ ထည့္သြင္းကာ အေနာ္ရထာအား လိမ္လည္ေသာအမႈျဖစ္သည္။ ထိုက်မ္းမ်ားမွာ ပ်ဴဘာသာျဖင့္ ေရးသား ထားခင္း ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ သထံုမွရလာေသာ ပိဋကတ္သံုးပံုမွာလည္း သီဟိုဠ္မွအရွင္ဗုဒၶေဃာသ ေရးကူးခဲ့ ေသာ မာဂဓဘာသာက်မ္းမ်ား ပါ၀င္ေပလိမ့္မည္။ ထိုမာဂဓက်မ္းမ်ားမွာ သထံုေဒသရွိ ပအိုဝ္းျဖစ္လာသည့္ ပ်ဴစာေပျဖင့္ ေရးကူးလာခဲ့ေသာက်မ္းမ်ား ျဖစ္ေပမည္။

ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ သာသနာေတာ္ သန္႔စင္ႏုိင္ေရးအတြက္ အရည္းႀကီးက်မ္းလာ အေရးအသားအသံုး အႏႈန္းႏွင့္ မေရာစိမ့္ေသာငွါ ဗုဒၶက်မ္းမ်ားကို သန္႔စင္သစ္လြင္ေသာ  သီးျခားအေရးအသား အသံုးျပဳႏုိင္မည့္ ဘာသာသစ္တစ္ရပ္ကို အစားထိုး အသံုးျပဳႏုိင္ရန္ ႀကံစည္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရမည္ မလႊဲေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ပ်ဴစာကို မ်က္ႏွာလႊဲေတာ္မူျပီးသထံုရွိ ပအူပ်ဴတို႔ႏွင့္အေနနီးစပ္ခဲ့ေသာ မြန္တို႔၏ ပ်ဴဘာသာ ပိဋကတ္ေတာ္မွ မြန္ ဘာသာသို႔ ကူးယူထားေသာ ပိဋကတ္ေတာ္တိို႔ကို အဓိကထားခဲ့ေပလိမ့္မည္ ထိုေၾကာင့္ အေနာ္ရထာေစာ လက္ထက္သည္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလျဖစ္သျဖင့္ အင္ႏွင့္အားႏွင့္ ထုႏွင့္ထည္ႏွင့္ စာေပထြန္းကား သည္ဟု မဆိုသာေပ။ က်န္စစ္သားမင္းလက္ထက္တြင္ ရာဇကုမာရ၏ ေလးဘာသာေက်ာက္စာေၾကာင့္ ျမန္မာစတင္ထင္ရွားလာေသာ အေထာက္အထားကို ေတြ႔ရွိရသည္။

ရာဇကုမာရ၏ ဂူေျပာက္ႀကီး (ျမဝတီ)ေက်ာက္စာတြင္ ပ်ဴဘာသာကို ေနရာေပးဝံ့ျခင္းမွာ ရာဇကု မာရကိုယ္တိုင္ ပ်ဴေသြးမကင္းေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သူ႔မိ္ခင္သမထီးတူမ သမၻဴလမွာ ပအိုဝ္းရင္းသားတို႔ အဆိုအရ လြယ္လံု(ပင္ေလာင္း)သူ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ မြန္စာကို အဓိကေနရာေပးေလ့ရွိေသာ ခမည္း ေတာ္က်န္စစ္သားမင္းႀကီး နတ္ရြာစံခါနီးအခ်ိန္တြင္ မယ္ေတာ္သမၻဴလထံရရွိေသာ အေမြပစၥည္းမ်ားကို ထုခြဲ ကာ ခမည္းေတာ္ကုသိုလ္ပြားစိမ့္ေသာငွါ ေရႊဆင္းတုေတာ္တစ္ဆူ ေရစက္သြန္းခ်လွဴဒါန္ေပးျပီး ဘုရား ေစတီတည္ထားကိုကြယ္ခဲ့ေလသည္။ ထိုေစတီ၌ ပ်ဴစာတစ္ဘက္ပါဝင္ေသာ ေလးဘာသာ ေလးမ်က္ႏွာ ေက်ာက္စာတိုင္မ်ားကိုစိုက္ထူခဲ့ေလသည္ ။

ပ်ဴစာအေရးအသားမွာ ထိုေက်ာက္စာသည္ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ေသာ အေရးအသားအျဖစ္ အေထာက္ အထားျပဳၾကသည္။ သထံုသည္ေတာင္သူပအူမင္းတို႔ စိုးစံေၾကာင္း သိၾကေသာ္လည္း ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ ေၾကာင္း အထင္အရွားမျပဆိုခဲ့ၾကေပ။ ပ်ဴႏုိင္ငံပ်ဴတိုင္းျပည္ျဖစ္ေသာ သေရေခတၱရာမွာ သုဝဏၰဘူမိသထံုမွ သြားေရာက္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာအဆိုရွိသည္။ က်န္စစ္သားမင္း၏ ေက်ာက္စာအလိုရေသာ္လည္း သေရ ေခတၱရာၿမိဳ႕ကို ပထမတည္ေထာင္သူမွာ ဗိႆႏိုး ရေသ့ႀကီးျဖစ္သည္။ တည္ေထာင္ေသာႏွစ္မွာ ျမတ္စြာ ဘုရား ပရိနိဗၺာန္စံယူေသာႏွစ္ သာသနာႏွစ္ (၁)ျဖစ္၏ ^၂၅ သာသနာႏွစ္ (၁၀၁)တြင္ တည္သည္ဟုလည္း ယူဆခ်က္ ကြဲလြဲမႈရွိသည္။

 သေရေခတၱရာပ်က္ျခင္း၌ ပ်ဴႏွင္႔ကမ္းယံ စစ္ျဖစ္၏။ စစ္ရႈံးေသာကမ္းယံတို႔ေျပးၿပီးေသာ္ ပ်ဴတို႔ အခ်င္းခ်င္း စစ္ျဖစ္ၾကျပန္၍ သံုးစုကြဲျပန္၏ တစ္စုကိုၾကပင္း(ကႅပင္း) သူတို႔ယူေလသည္။ တစ္စုကို သက္တို႔ ယူေလ၏။ တစ္စုကား ေတာင္ညွိဳဟူေသာ အရပ္တည္ေထာင္၍ ေနေလ၏။ (၃)ႏွစ္ရွိေသာအခါ မြန္တို႔က တိုက္ျပန္ေလေသာေၾကာင့္ပ်က္ေခ်၏။ ထိုကသည္ ပန္းေတာင္း သက္သာအရပ္ကို တည္ေထာင္ေနျပန္ ေလ၏ ။(၆)ႏွစ္ရွိလွ်င္ ကမ္းယံတို႔က တိုက္ျပန္ေလ၍ ပ်က္ေခ်ျပန္၏။ ထိုကမွ မင္းတုန္းျမိဳ႔ကိုေနျပန္ေလ၏ မင္းတုန္းတြင္ ရခိုင္တို႔ကတိုက္ျပန္၍ ပ်က္ေခ်ျပန္၏။ (၃)ႏွစ္ေနမွ သကၠရာဇ္ဆပဥၥကိန္းဝင္ (၂၉)ႏွစ္ဆယ္႔ ကိုးခုတြင္ အရိမဒၵနာမည္ေသာျပည္ကို သမုဒၵရာဇ္မင္းတည္ေထာင္ စျပဳ၏။ ဦးကလား “မဟာရာဇဝင္ႀကီး” ပထမအုပ္ ျမန္မာသူေတသနအသင္း ၁၉၆၀ စာ ၁၃၄) ထိုမွ လ်က္ျမန္သန္မာေသာ ပ်ဴေခၚရာမွ ျမန္မာျဖစ္ လာသည္ဆို၏။

သမုဒၵရာဇ္မင္းသည္ သုပညာနာဂရဆိႏၷ၏ တူျဖစ္သည္။ ပ်ဥ္မနား၏ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ရွိ ရုိးမ ေတာင္ အေရွ႕ဘက္ေရလဲတြင္ ေတာင္ညိဳၿမိဳ႕ကုိ တည္ရာသုံးႏွစ္အၾကာတြင္ မြန္တို႔တိုက္သည့္အတြက္ ပန္းေတာင္းသက္သာ  ေရႊ႕ခဲ့၏။ ေျခာက္ႏွစ္အၾကာတြင္ ကမ္းယံတုိ႔တိုက္လာသျဖင့္ မင္းတုန္းသုိ႔ ေျပာင္းရ သည္။ တစ္ဖန္သုံးႏွစ္အၾကာတြင္ ဓညဝတီက တုိက္ေသာေၾကာင့္ ပုဂံဘက္သုိ႔ ေရာက္လာ၏။

ထုိမွ သကၠရာဇ္ ၄၁၉-ခုုႏွစ္တြင္ နန္းတက္လာေသာအေနာ္ရထာမင္းသည္ သထုံသုိ႔ စစ္ခ်ီရင္းသေရ ေခတၱရာကုိ ႀကိဳတင္တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးထားႏွင့္ၿပီး အထက္၌ တင္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ သထုံ၏ လက္ေအာက္ခံ အေျခခံအင္အားျဖစ္သည့္ ၾကပင္း( ကႅပင္း)ကုိလည္း ႀကိဳသိမ္းခဲ့ၿပီးျဖစ္ရာ သထုံအားေလွ်ာ့ပါးခဲ့ၿပီးမွာ ေသခ်ာေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္သထံုျပည္၏ ထာဝရသား ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားတစ္ခ်ိဳ႕သည္ ေခါင္းေဆာင္မဲ႔ လ်က္ အအုပ္အစီးကိုးဖြဲ႔ျဖင့္ သထံုေဒသမွ တိမ္းေရွာင္သြားခဲ့ၾကသည္။ သထံုဘုရင္မႏူဟာ(မကုဋ=မႏုဟဝ္) မိဖုရား ေခါင္ႀကီးနင္ဂလာေဒဝီ (နန္းမဂၤလာေဒဝီ)ႏွင့္ အႏုပညာရွင္မ်ား ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားတို႔သည္ ဆင္ျဖဴ(၃၂) စီးတြင္ အစံု(၃၀)ေသာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္အတူ ပုဂံသို႔ေဆာင္ယူျခင္း  ခဲ့ရေလသည္။

သထံုေျမကို အမွတ္ရစိမ့္ေသာငွါ သထံုေအာင္ေျမ ေျမကိုးဆုပ္ႏွင့္ေရကိုးမႈတ္ကို မိမိတို႔အစုအဖြဲ႔ လိုက္ပါေအာင္ ယူေဆာင္ထြက္ေျပးခဲ့ၾကသည္ ပအိုဝ္းမ်ားမွာ အဓိကအားျဖင့္ ေရွးကပင္ မ်ိဳးႏြယ္တူတို႔ စံေပ်ာ္ရာ ကေမၻဇ(ကမၻာ ဦးအစေျမ) ေတာင္ေပၚေျမေဒသဆီသို႔ (၇)အုပ္စု ခိုဝင္သြားခဲ့ၾကသည္။ က်န္အုပ္စု ႏွစ္စုအနက္ တစ္အုပ္စုမွာ“ေမာ္ေထာဖာ” ဦးေဆာင္ေသာအုပ္စုက ပခုကၠဴအေနာက္ဘက္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ သြားၾကသည္။ ယင္းတို႔မွာ ေတာင္သားတိုင္းရင္းသားမ်ားအျဖစ္ ယေန႔တိုင္ထင္ရွားေနၾကသည္။ က်န္တစ္ အုပ္စုမွာ စာေဟာဆရာ“ေမာ္ေထာဖာ”၏ ၫႊန္ၾကားခ်က္အရ စစ္ေတာင္ျမစ္ဝွမ္းႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္၊ ထိုင္း ႏုိင္ငံနယ္စပ္ဘက္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။^၂၇

ထိုသို႔ျပန္႔က်ဲသြားေသာ အင္အားစုမ်ားသည္ ပုဂံပါမင္းႏွစ္ပါးအား ျပန္လည္ကယ္ထုတ္ရန္ ၾကံစည္ ေကာင္းၾကံ စည္ၾကမည္ျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ အေနာ္္ရထာမင္းလက္ထက္တြင္ မေမွ်ာ္လင့္ေသာ အႏၱရာယ္ေရာက္လာႏိုင္သည္ကုိ ေတြးေထာက္၍ ေနျပည္ေတာ္အျပင္ နယ္နမိတ္နယ္ျခားမ်ားတြင္ ကင္းၿမိဳ႕မ်ား၊ ကင္းစခန္းမ်ား တည္ထား ေလသည္။ ထုိကင္းစခန္းၿမိဳ႕မ်ားသည္ ျမန္မာႏုိိင္ငံ၏ အစြန္ဆုံးအျပင္ နယ္ျခားစခန္းမ်ားမဟုတ္ဘဲ ေနျပည္ ေတာ္ကို လွမ္းမီကမ္းမီ ႀကိဳတင္ဆီးဆို႔ကာကြယ္ႏိုင္မည့္ အခ်က္အခ်ာ ကင္းစခန္းမ်ိိဳးသာ ျဖစ္ေလသည္။^၂၈

ထုိကင္းစခန္းၿမိဳ႕ (၄၃)ၿမိဳ႕သည္ ပုဂံမင္းေနျပည္ေတာ္၏ ေရွ႕မ်က္ႏွာစာကုိ ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္ေအာင္ စီမံထားျခင္းျဖစ္ၿပီး မင္းေနျပည္ေတာ္၏ ေနာက္ေက်ာဧရာဝတီျမစ္တစ္ဘက္ကမ္း ေဆာ၊ ေယာနယ္တြင္ ေရာက္ရိွသြားေသာ သထုံမွ အုပ္စုတစ္စု၏အေရးကို လုံးဝလစ္လွ်ဴရႈခဲ့မည္ မဟုုတ္ေပ။ (ယေန႔ေတာင္သား လူမ်ိဳးဟု ထင္ရွားလ်က္ရွိေသာ ထုိသထုံသားတို႔ကုိ ေရွးေဟာင္းပ်ဴအဆက္အႏြယ္အျဖစ္ အာရုံစုိက္သုေတ သနျပဳ ေလ့လာေနၾကသည္ကုိ ေတြ႔ရိွရသည္။ တင္ႏြဲ႔ရီ မန္းတကၠသိုလ္ႏွင့္ ေဒါက္တာသက္လြင္တုိ႔၏ ေဆာင္းပါးမ်ားကုိ ညြန္းပါသည္။

ထုိေတာင္တုိင္းရင္းမ်ားသည္ တုိ႔ကပ်ဴလူမ်ိဳးေတြပါ၊ ပုပၸါးကလာတာပါလုိ႔မေျပာခ်င္ၾကဘူး။ အဲဒီလုိ ေျပာလိုက္ရင္သူတုိ႔ မင္းျပစ္မင္းဒဏ္နဲ႔ေျပးလာၾကသူေတြလုိ႔ သိသြားၾကမယ္။ သူတုိ႔ထီးလင္းၿမိဳ႕နယ္ ေရာက္ ေနတာကုိ ဘုရင္ၾကားသြားမွာကိုလည္း စိုးရိမ္ၾကတယ္တဲ့။ ဒါေၾကာင့္  က်ဳပ္တုိ႔ ေတာင္ေပၚကလာတာပါ လို႔သာေျဖၾကတယ္တဲ့။ ေတာင္ေပၚသားလုိ႔ ေခၚၾကရာက ေနာင္ေတာ့ ေတာင္ေပၚသားကေန ေပၚတစ္လုံး ေပ်ာက္ၿပီး ေတာင္သားျဖစ္သြားတာေပါ့ဗ်ာ။ ^၂၉             

ေရာင္ျပားမွာေနစဥ္ မူလကပ်ဴစကားကုိေဖ်ာက္ၿပီး ခုကြ်န္ေတာ္တုိ႔ေျပာေနၾကတဲ့စကားကုိ ထြင္ေျပာ ၾကတယ္တဲ့ဗ်ာ။ ေရာင္ျပားမွာ အေတာ္ၾကာေနၾကၿပီးတဲ့ေနာက္ ေရာင္ျပားထက္ေနရာေကာင္းတဲ့ အိမ္ေပြ စခန္းကုိေျပာင္းေရႊ႕ ရြာတည္ေနၾကျပန္တယ္တဲ့။ ရန္သူေတြကိုသူတုိ႔က ေႂကြဥေခါင္ရည္ေတြတုိက္ၾကတယ္။ ရန္သူေတြေခါင္ရည္မူးေနၾကေတာ့မွ ရန္သူအားလုံးကုိ ေခါင္းျဖတ္သတ္ပစ္လုိက္ၾကတယ္။ ၃၀

အဲဒီေခတ္က က်ဴပင္ခုတ္က်ဴငုတ္မက်န္ေစရဆုိတဲ့ ေခတ္ႀကီးမဟုတ္လားဗ်။ လက္ဦးေအာင္သတ္ တာပါ။ ဘယ္လူမ်ိဳးပဲျဖစ္ျဖစ္ ကုိယ့္လူမ်ိဳး မ်ိဳးမျပဳတ္ေအာင္ေတာ့ ႀကံစည္ရတာပါပဲ။ က်ဴပ္တုိ႔ေတာင္သား ေတြဆုိတာ ေအးေအးေဆးေဆး ကုိယ့္အလုပ္ကုိယ္လုပ္ေနၾကသူေတြပါ။ ဘယ္သူ႔ကိုမွ ရန္မရွာပါဘူး။ အာဃာတတို႔ကလဲ့စားတုိ႔လဲ မထားပါဘူး။ ဒါေပမဲ့အၿမဲတမ္း အႏိွမ္ခံေနရရင္ ႏုိင္တဲ့သူကလည္း အၿမဲတမ္း ႏွိက္စက္ညွင္းပန္းဖုိ႔လုပ္ေနရင္ ဘယ္သူျဖစ္ျဖစ္ အခြင့္သာရင္ ခံခ်တတ္တာ စမၼတာပဲမဟုတ္လား။ ကုိယ္က ခံခ်ၿပီ ဆုိရင္လည္း ရက္စက္တယ္လုိ႔ ထင္ရေအာင္ အထိမခံေဆာ္ပစ္လို္က္ၾကတာ၊ စႏၵာေဒဝီတုိ႔ကလည္း ဒီအတိုင္းလုပ္ခဲ့ၾကတာပါ။^၃၁

ေတာင္သူေတြဟာ သုဝဏၰဘုမိမွာရိွေနၿပီး အျခားလူမ်ိဳးေတြနဲ႔ မေပါင္းခ်င္ၾကဘူး။ ကင္းကင္းရွုင္း ရွင္းေနခ်င္ၾကတယ္။ အေနနီးလုိ႔ မလႊဲမကင္းသာဆက္ဆံရေပမဲ့ အျခားလူမ်ိိဳးေတြနဲ႔ လက္ထပ္ထိမ္းျမား တာကို လုံးဝမလုိၾကဘူးတဲ့။ လူမ်ိဳးႏြယ္ေရာတာကို မလုိလားဘူး။^၃၂ သူတုိ႔ဟာ သုဝဏၰဘုမိၼက အညာကုိ ဆန္တက္လာခဲ့ၾကတယ္။ ေနာက္ဆုံး ပုပၸါးေတာင္ေျခကုိ ေရာက္လာတယ္။ ပုပၸါးနယ္ေတာင္သာအရပ္မွာ ေနခဲ့ႀကျပန္တယ္။ အဲဒီမွာလည္း အျခားလူမ်ိဳးႏြယ္ ေတြရွိတယ္။ သူတုိ႔နဲ႔ ေသြးေႏွာမွာကို စုိးရိမ္ၾကျပန္တယ္။ တစ္ခါေတာင္သာအရပ္က ထြက္လာခဲ့ၾကျပန္သည္။ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကုိ ျဖတ္ၾကတယ္။

 ဒီဘက္ကုိေရာက္ေတာ့ ႏွစ္စုကြဲသြားျပန္သတဲ့။ တစ္စုက အေနာက္ဘက္မင္းဘူးခရုိင္ကုိဝင္တယ္။ တစ္စုက ပခုကၠဴခရုိင္အတြင္း ဝင္လာၾကတယ္။ မင္းဘူးခရုိင္အတြင္း ေရာက္သြားၾကတဲ့ အစုဟာ စလင္းၿမိဳ႕ နယ္ကုိ ျဖစ္ေက်ာ္သြားျပန္တယ္။ ဒီလုိနဲ႔ ေစတုတၱရာၿမိဳ႕နယ္ကုိ ေရာက္သြားၾကတယ္။ အဲဒီမွာရြာတည္ၿပီး ေနတယ္။^၃၃

ပခုကၠဴခရိုင္အတြင္း ဝင္သြားၾကတဲ့ ေတာင္သူေတြဟာလည္း ႏွစ္စုကြဲသြားၾကတယ္။ ႏွစ္စုစလုံးပုံ ေတာင္ပုံညာေတာင္တန္းႀကီးမ်ားကုိ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး တစ္စုက ထီးလင္းၿမိဳ႕နယ္ဘက္ ေရာက္သြားတယ္။ တစ္စုက ေဆာၿမိဳ႕နယ္ဘက္ ေရာက္သြာတယ္။ ေတာင္သာအရပ္ကလာတာေၾကာင့္ ေတာင္သူတုိင္းရင္း သားမွ ေတာင္သားတုိင္းရင္းသား ျဖစ္လာတယ္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ အဲဒါေဆာနယ္ကို ေတာင္သားေတြေရာက္ တဲ့အေၾကာင္းပါ။ သမိုင္းအေထာက္အထား ေက်ာက္စာေပစာရယ္လုိ႔ေတာ့ မေတြ႕ရပါဘူး။ ပါးစပ္ရာဇဝင္ ေပါ့ဗ်ာ။

ထီးလင္းနယ္ေတာင္သားသမုိင္းနဲ႔တူတာ ကေတာ့ ေတာင္သားေတြရဲ႕ မူရင္းေဒသဟာ ပုပၸါးနယ္ဆုိ တာပါ။ ဝင္ေရာက္လာပုံခ်င္းကေတာ့ ကြဲလြဲတယ္။^၃၄

 သထုံပ်က္ျခင္းသည္ ပ်ဴလုံးဝပ်က္စီးသြားျခင္းႏွင့္ တူေလသည္။ ေက်ာက္စာအေထာက္အထား မရွိသည့္အခါတြင္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ ယဥ္ေက်းမႈသမုိင္းကုိ စူးစမ္းရွာေဖြမည္ဆုိလွ်င္ အႏူိင္းသိပၸံ ဘာသာ   ေဗဒနည္းျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ အထူးေအာင္ျမင္သည့္နည္းလမ္းျဖစ္ပါသည္။ ^၃၅ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေတာင္သူ (ပအူ)ပအိုဝ္းႏွင့္ ေတာင္သား(ေရာင္တူ) လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ ပ်ဴလူမ်ိဳး တစ္မ်ိဳးတည္းမွ ျဖစ္ေၾကာင္းထင္ရွားေလ သည္။ ပ်ဴတို႔၏ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းမ်ားကို ေလ့လာမွတ္တမ္းျပဳၾကရာ၌ သထုံကိုခ်န္ထားေလ့ရွိၾကသည္။ အေၾကာင္းမွာ သထုံ၏ေႏွာင္းေခတ္ကာလမ်ား၊ ပ်က္သုဥ္းရခ်ိန္မ်ားသည္ မြန္တို႔ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္ လႊမ္းမုိးခ့ဲျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ဴတုိ႔၏ ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ားမွာ ေရွးအက်ဆုံး ဟန္လင္းမွ တေကာင္း၊ ဗိႆႏုိး၊ သေရေခတၱရာ၊ ပင္လယ္(မိုင္းေမာ) စေသာၿမိဳ႕မ်ားအျပင္ သထုံသည္လည္း အဓိကပါဝင္ပတ္သက္မႈရွိခဲ့ပါ သည္။

တေကာင္းဆုိတာ ပ်ဴပဲ၊ တေကာင္းမွာ ပ်ဴအေထာက္အထားေတြ ေတြ႔ရတယ္။ အခုတေကာင္းကုိ တူးေဖာ္ေနတာမွာ ေရႊေဖာင္းႂကြ မတ္တတ္ဆင္းတုေတာ္ပုံရခဲ့တယ္။ ဆက္ၿပီးရစရာေတြရွိေသးတယ္။ အဲဒီ ေရႊေဖာင္းႂကြဆင္းတုေတာ္က ရန္ကုန္မွာ ေရာက္ေနပါၿပီ။ အဲဒီေဖာင္းႂကြမ်ိဳး ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္က သုဝဏၰ ဘုမၼိၿမိဳ႕၊ သထုံၿမိဳ႕ကုိ ဆရာတပည့္ဦးစံဝင္း မဟာဝိဇၨာဘြဲ႔အတြက္ က်မ္းျပဳဖုိ႔ ေလ့လာစဥ္က ေတြ႕ၿပီးျဖစ္ပါ တယ္။ တေကာင္းနဲ႔ သုဝဏၰဘုံမိၼ ဆက္သြယ္ပုံကို ေလ့လာဖုိ႔ လမ္းစေပၚတာပဲ။ ^၃၆

သထုံဟူေသာေဝါဟာရမွာ ပအုိဝ္းဘာသာသုဲင္ထြဳံမွ ေရႊ႕ေလ်ာလာျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဘီစီ (၆၀၀) ကတည္းကပင္ သထုံတြင္ ပအုိဝ္းလူမ်ိဳးတုိ႔ ရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ မဟာသကၠရာဇ္၂- ခုအတြင္း သူရိယစႏၵာမင္း အုပ္ခ်ဴပ္စဥ္က ေရႊစာရံဘုရားသမိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပပါရိွသည္။ သထုံတြင္ မင္းဆက္ေပါင္း (၁၅၈) ဆက္အုပ္ ခ်ဴပ္ခဲ့ၿပီး (၁၄၇)ဆက္ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဓမၼမာလာမင္းမွစ၍ ပအုိဝ္းမြန္စပ္မင္းမ်ား အုပ္ခ်ဴပ္ခဲ့ေၾကာင္း ေနာက္ ဆုံးမင္းမွာ မႏုဟာမင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ သုဝဏၰပကာသနီက်မ္းႏွင့္ ဦးကုလားရာဇဝင္က်မ္းတြင္ ေတြ႔ရေၾကာင္း ၊^၃၇ ေလ့လာမွတ္သားရပါသည္။ ဘီစီ (၆၀၀)ရာစုခန္႔၌ တည္ေထာင္ေသာ တေကာင္းျပည္ကုိ အုပ္ခ်ဴပ္သည့္ မင္းဆက္(၃၃)ဆက္ေျမာက္ ဘိႏၷကရာဇာလက္ထက္တြင္ တရုုတ္မ်ားဝင္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ တုိက္ခုိက္သ ျဖင့္ တေကာင္းျပည္ႀကီး ပ်က္စီးခဲ့ရေလသည္။ (၈၃၂) ခုႏွစ္တြင္ နန္္ေခ်ာင္မင္း၏ စစ္သည္တုိ႔သည္ ယခု ေခတ္ေရႊဘုိအနီိးရိွ ဟန္လင္းျပည္သားပ်ဴတုိ႔ကုိ တုိက္ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ပခူးသထုံေဒသသုိ႔ (၈၃၅) ခုႏွစ္တြင္ဆင္း၍ တုိက္ျပန္ေလသည္။ နန္ေခ်ာင္စစ္သည္တုိ႔က တုိက္ခုိက္လာရာတြင္ ပ်ဴတို႔သည္ အနစ္ နာဆုံးျဖစ္ေလသည္။

ပဲခူးဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ ပ်ဳဴပအိုဝ္းတို႔၏ ေဝါဟာရျဖစ္သည္။ အထက္အရပ္ဟု ဆိုလိုသည္။ ေမာ႔ဒြမ္(မုဒံု) ဓလ/တလ/ ကႅ စသည္တို႔သည္ ေအာက္အရပ္ ေအာက္စြန္းအရပ္ကိုၫြန္းေသာ ေဝါဟာရမ်ား ျဖစ္သည္။ တရုတ္နန္ေခ်ာင္မင္းသည္ ဟန္လင္းပ်ဴကို  တိုက္သကဲ့သို႔ သထံုပ်ဴကိုလည္း ဆင္းတိုက္ခဲ့ ေၾကာင္း နားလည္ႏုိင္ေပသည္။

ေမာင္းေထာင္ဆရာေတာ္ေရး ေရႊက်င္ဆရာေတာ္ႀကီး၏ အတၳဳပၸတၱမွ သုဝဏၰဘူမိျပည္ဟု မတြင္မီ ကာလ ျပည္ေစာင့္နတ္ျမိဳ႕ေစာင့္နတ္ဟု ရွိေသာ္လည္း တန္းခိုးဣဒၶိပါဒ္ မႀကီးလြန္း သာမညသာရွိကုန္၏ ထို႔ေနာက္ သုဝဏၰဘူမိျပည္ တည္ေထာင္ျဖစ္ပြား သာယာစည္ပင္ရွိေသာအခါမွ ထိုနတ္တို႔ကို ျပည္ေစာင္႔ နတ္ ျမိဳ႕ေစာင္နတ္ဟု ေရွးကထက္ သာလြန္၍ မြန္တိုင္းရင္းသား ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားတို႔ လိုလားအားစုိက္ ၾကကုန္၏ ။

ေညာင္ပင္ႀကီးေအာက္တြင္ အုတ္ဂူ ၊ အုတ္နန္း၊ နတ္နန္း၊ နတ္ကြန္း၊ တည္လုပ္ကိုးကြယ္ၾက၏ ။ ထိုကိုမြန္ ဘာသာျဖင္႔ ဂုိးသြယ္ဂထံုဟု ေခၚၾကသည္။ ဂုိးကား(ဂူ) သြယ္ကား(ေညာင္) ဂထံုကား (အရိပ္) (ေညာင္ရိပ္ဂူ) ဟု ဆိုလိုသည္ ေနာက္တြင္ (ဂုိးသြယ္) ေပ်ာက္၍ ဂထံုမွ (သထံု) ျဖစ္သြားသည္ဟု ေလ႔လာ သိရွိ ရပါသည္။^၃၉

သထံုဆိုသည္မွာ ယေန႔ျမန္မာျပည္ရွိ သထံုခ်ည္းသက္သက္ကိုမဆိုလို ။ နဂရပထမဆိုုသည္႔ ပထမ သထံုသည္ ထိုင္းအေခၚ နခံုပထံုျဖစ္ျပီး သုဝဏၰဘူမိ၏ၿမိဳ႕ေတာ္ဟု သတ္မွတ္၏ ။

ဓမၼေသာကႏွင္႔ အမရဝတီေခတ္ (ေအဒီ ၁၂၀ မွ ၁၂၈)က အႏုပညာလက္ရာမ်ားရွိေနၾက၏ ။ ေအဒီ ၂၁၇ မွ ၅၅၀အတြင္း တည္ေထာင္ေသာပူနန္ထက္ ေရွးက်၏။ နခံုပထံုကို သာသနာႏွစ္သံုးရာႏွင့္ ေလးရာ ေလာက္တြင္ တည္၏။ ေအဒီ(၉၅၇)တြင္ ကေမၻာဒီးယားက ျပန္ျပဳျပင္၏။ ေအဒီ(၁၀၅၇)တြင္ အေနာ္ရထာ ကနခံုပထံုကို လာတိုက္၏။ နခံုပထံုပ်က္စီးသြားၿပီး ယူေတာင္းသို႔ေျပာင္းသြား၏။ ယူေတာင္းသည္ ဒြါရဝတီ ၏ ေနာက္ဆံုးၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္၏။ ယူေတာင္း ဘုရင္မြန္ဂုိတို႔မွ စစ္ရႈံး၍ နခံုပထံုသို႔ ျပန္ေျပာင္းသြား၏။ ၿမိဳ႕ေတာ္  တည္ေသာ္လည္း မစည္ကားေတာ႔ေပ။^၄၀

ဟန္လင္းၿမိဳ႕ေတာ္မွာလည္း ေအဒီ(၈၃၂)တြင္ နန္ေခ်ာင္တို႔ တိုက္ခိုက္ေသာေၾကာင့္ ပ်က္စီးရသည္။ တစ္ဖန္ (၈၃၅)ခုႏွစ္တြင္ လယ္တြင္းေဒသ ပန္းေလာင္းျမစ္အနီးရွိ မိုင္းေမာဟုေခၚေနၾကေသာ ပထမ ပင္လယ္ၿမိဳ႕ (တရုတ္အခၚ  မိခ်ဲင္=စပါးၿမိဳ႕)ကိုလည္း နန္ေခ်ာင္တို႔က ဆက္လက္တိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီးခဲ့ျပန္ သည္။^၄၁ ဟုလည္း ေလ႔လာမွတ္သား ရျပန္ပါသည္။ (၈၃၅)ခုႏွစ္တြင္ နန္ေခ်ာင္တို႔တိုက္ေသာ ပ်ဴေဒသမွာ ပင္လယ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေစ ၊သထံုျဖစ္ေစ ပ်ဴပအိုဝ္းတို႔ အေရးနိမ့္ခဲ့ရသည္ခ်ည္းသာျဖစ္ေၾကာင္း သိမွတ္ရမည္သာ ျဖစ္ေလသည္။

သုဝဏၰဘူမိ၏ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္ခဲ့ေသာ နခံုပထံု(နခြန္ပထံု)သည္ ယေန႔ထိုင္းႏုိင္ငံျမိဳ႕ေတာ္ ဘန္ေကာက္ ၏အေနာက္ေတာင္ဘက္မိုင္(၄၀) အကြာတြင္တည္ရွိၿပီး ထိုနခံုပထံုကိုေတာင္သူတိုင္းရင္းသားမ်ားတည္ ထားစိုးစံၿပီး သာသနာ့အေဆာက္အအံု၊ ဘုရားေစတီမ်ား တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ့ေၾကာင္းလည္း ^၄၂ ၾကားနာ မွတ္သားဖူးရပါသည္။

“သုဝဏၰသထံုပအိုဝ္းဒံု”ဟု ဆိုထားသည္ႏွင့္အညီ သုဝဏၰဘူမိသထံုႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မွတ္တမ္း မ်ား ၊အယူအဆမ်ား မ်ားစြာရွိေနသည္ကို သိရွိေလ့လာႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားတင္ျပျခင္းျဖစ္ရာ ျပီးျပည့္စံုသည့္ တင္ျပမႈမဟုတ္ဟု သတိထား မွတ္ယူေစခ်င္ပါသည္။ သထံုဇာတိသား၊ သထံုထာဝရသား ပအိုဝ္းတိုင္းရင္း သားမ်ားသည္ သထံုႏွင့္ပတ္သက္၍ သထံုဇဂၤမသားတို႔ထက္ သုဝဏၰဘူမိသထံု အေၾကာင္းကိုပိုမိုသိသင့္ သည္။ ပိုမိုေလ့လာသင့္ပါသည္။

“အံ႔ဩဖြယ္ရာမ်ား စုေဝးေနေသာ သုဝဏၰဘူမိ”  “Great Wonder of suwana-Phumi ” ဟူေသာ စီမံကိန္း ကိုခ်မွတ္ကာေလ့လာသုေတသနျပဳရန္ ၾကံရႊယ္ထားၾကပါသည္။ ထာဝရသား ျမန္မာႏုိင္ငံဖြား၊ ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသား မ်ားသည္လည္း ထိုစီမံကိန္း၌ မွတ္ေက်ာက္အတင္ခံႏုိင္ရန္ ႀကိဳးသင့္လွပါသည္။

သုဝဏၰဘူမိသည္-

(က)မဟာဇနကဇာတ္ေတာ္အရ အဇၩမေဒသမွ သေဘၤာထြက္၍ ယူဇနာ (၇၀၀)တြင္ သေဘၤာပ်က္ ေသာေၾကာင့္ပါရွိ ၍၎ယူဇနာ (၇၀၀)အထက္ ပို၍ေဝးလံေသာ အရပ္ေဒသျဖစ္ရမည္။

(ခ)ပါရာဇိကဏ္ အဌကထာအရ ကၽြန္းေျမျဖစ္ျခင္း။

(ဂ)ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္၏ အေရွ႕ဘက္၌တည္ရွိျခင္း။

(ဃ)ေလွသေဘၤာႏွင့္ သြားလာ ကုန္ကူးသန္းမႈမ်ား မ်ားျပားျခင္း။

(င) ေရွးေဟာင္းသာသနာအေဆာက္အအံုမ်ားထင္ရွားျခင္း။

စေသာအခ်က္အေပၚမူတည္၍ ေကာက္ခ်က္ခ်ရေသာ္ ျမန္မာျပည္အပါအဝင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ နယ္ပယ္ မ်ားျဖစ္ေသာ မေလး၊ စကၤာပူ၊ ဂ်ာဗား၊ စုမားၾတား၊ထိုင္း၊ကေမၻာဒီးယား၊လာအိုႏွင့္ ဗီယက္နမ္ ႏိုင္ငံအားလံုး တို႔ကိုပင္ေခၚသည္။ (ဝါ)အင္ဒိုခ်ိဳင္းနားကၽြန္းဆြယ္ တစ္ခုလံုးႏွင့္ ဂ်ာဗား၊ စုမားၾတားတို႔သည္

သုဝဏၰဘူမိပင္ ျဖစ္သည္ဟုမွတ္ သားသင့္ပါသည္။

`ေဖာ္ျပပါဌာနတစ္ခုလံုးကို သုဝဏၰဘူမိတိုင္း ဟုုျခံ၍ေခၚရေသာ္လည္း ၿမိဳ႕ေတာ္သည္ကား အေျခ အေနအားေလွ်ာ္စြာ အေျပာင္းအလဲ ရွိမည္မွာမလႊဲေပ။ မဟာဇနကမင္းသားတို႔ေခတ္က သုဝဏၰၿမိဳ႕ေတာ္ သည္ မည္သည့္ၿမိဳ႕ဟု အတိအက်မသိရေသာ္လည္း ေသာဏေထရ္၊ ဥတၱရေထရ္တို႔ သာသနာျပဳ ႂကြလာ ေသာေခတ္၌မူ စာေပအရပ္ရပ္ကို ေထာက္ရႈ၍ သုဓမၼပူရ (ေကသလာ ေတာင္ပတ္ဝန္းက်င္ ဌာန)သည္ပင္ ျမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္ေနသည္ဟု ယူဆထားသင့္၏ ။ (ေနာက္သုဓမၼမွ သုဓု=သထုံဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ယခုသထုံၿမိဳ႕ ေနရာသုိ႔ ေရႊ႕ေျပာင္း၍ တစ္ေခတ္တစ္ခါ ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္လာေပသည္) နာလႏၵပုရပုိက္ပါ စုမၾတာဘုရင္ သိရိပုတၱေဒဝလက္ထက္၊ ခုႏွစ္(၉၀၀)၊ သာသနာႏွစ္ (၁၄၄၄)ခ်ိန္တြင္မူ သုဝဏၰဘူမိတုိင္း၏ ၿမိဳ႕ေတာ္သည္ စုမၾတာကြ်န္း၌ျဖစ္ေနသည္ဟု ယူဆႏုိင္သည္။^၄၃

ေအဒီ၃-ရာစုအတြင္း တရုတ္ျပည္မွ အိႏၵိယျပည္သုိ႔ ကုန္းလမ္းခရီးျဖင့္ ျမန္မာႏုိ္င္ငံမွ ျဖတ္သြားစဥ္ ပင္လယ္ ေရျပင္ထဲရွိ ကြ်န္းတစ္ကြ်န္းေပၚတြင္ပ်ဴဘုရင္၏ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ရိွ၏။ ဘုုရင္ကုိယ္တုိုင္က စာေပက်မ္း ဂန္မ်ားကုိ ေရးသားျပဳစုတတ္၏။ မ်က္ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရေသာက်မ္းတစ္ဆူသည္ စကားလုံးအေရအတြက္ သုံး ေထာင္တုိ႔ႏွင့္တကြျဖစ္၏။ စသည္ျဖင့္ တရုတ္ဘုန္းေတာ္ႀကီးႏွစ္ပါးက တရုတ္ဘာသာျဖင့္ မွတ္တမ္းျပဳခဲ့ဖူး ၏။

ထိုအေျခအေနအရပ္ရပ္ကုိေထာက္ဆၿပီး မဇၥိိ်မေဒသသုိ႔သြားေရာက္ကာ သကၠတုိင္း သက်နယ္ေျမ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ သာကီဝင္ျမန္မာလူမ်ိဳး ပ်ဴပအိုဝ္းတုိ႔၏ အစဥ္အလာသည္ ဂုဏ္ငယ္စရာရွိမည္ မထင္ ေပ။

သက်ာသမတၳာပဋိဗလာတိအေတၳာ ဟူေသာဒီ၊ ဌ၊ ၁၊ ၂၃၄-အရ သကၠဟူသည္မွာ လြန္စြာစြမ္း ေဆာင္ႏုိင္သူမ်ား၊ လြန္စြာရဲဝံ့သတၱိေကာင္းသူမ်ားဟု ေခၚဆုိႏုိင္ပါသည္။ ထုိသကၠတုိ႔သည္ ေတာအထပ္ ထပ္ ေတာင္အသြယ္သြယ္ ျမစ္ျပင္က်ယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျဖတ္သန္းလာခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ စြမ္းရည္သတၱိ အျပည့္ရွိသူမ်ားျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျဗဟၼာလူမ်ိဳးစုတို႔က ထုိသူတုိ႔ကို သကၠလူမ်ိဳးဟု ေကာင္းခ်ီးေပးကာ ခ်ီးမြမ္းခဲ့ၾကသည္။ သကၠမွ သက်မ်ားျဖစ္လာၾကသည္။ မဇၼိ်မေဒသတုိင္းသားတုိ႔က သကၠမ်ားကုိ သက်လူ မ်ိဳးမ်ားဟု ေခၚခဲ့ၾကသည္။ ထုိသက်တုိ႔ကို ေႏွာင္းေခတ္ျမန္မာတုိ႔က သာကီဝင္မ်ားဟုေခၚခဲ့ၾကသည္။ သကၠ ဝံသ သက်ဝံသမွ သာကီဝင္ ျဖစ္လာသည္။ အားလုံးအဓိပၸါယ္အတူတူပင္ျဖစ္ေလသည္။ ပ်ဴပအုိဝ္း ဘာသာ စကား၌ ပါဠိသက္စကားလုံးျဖစ္ေသာ သက်ႏွင့္ သာကီဝင္ဆုိသည္မွာ သ-စိတ္၊ က်-ရဲဝံ့ျခင္း သတၱိရွိျခင္းႏွင့္ သာ- ခက္ခဲျခင္းမရွိ၊ သာလြန္ျမင့္ျမတ္ျခင္း၊ ကီ- အထက္တန္းစား၊ ဝင္- သူတကာတို႔ဟု ဖြင့္ဆုိႏုိင္သျဖင့္ သက်-စိတ္ဓာတ္ရဲရင့္သူ၊ သာကီဝင္-သူတကာထက္ သာလြန္ျမင့္ျမတ္ေသာ အထက္တန္းစားလူမ်ိဳး စသည္ျဖင့္ ေဝါဟာရအနက္အဓိပၸါယ္ ရွိေလသည္။

သေရေခတၱရာပ်က္စဥ္ သုံးအုပ္စုကြဲေသာပ်ဴလူမ်ိဳးမွတစ္အုပ္စုသည္ စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္ မၾကာခဏ ပုိမိုရင္ဆုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ပုဂံတြင္ျမန္မာဟု တြင္လာျခင္းကုိ ထင္ရွားစြာသိျမင္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေလသည္။

ပ်ဴခ်ည္းသက္သက္ ျမန္မာျဖစ္လာသည္ မဟုတ္ဘဲ ပ်ဴႏွင့္ဗမာ၊ ပ်ဴမြန္စပ္ႏွင့္ဗမာ ေပါင္းစည္းျခင္းမွ သည္ ျမန္မာျဖစ္လာသည္ဟု သက္ေသျပစရာ အေၾကာင္းအခ်က္ မ်ားစြာရွိေလသည္။ အေလာင္းစည္သူ မင္း၏ ဘုိးေဘးအစဥ္ အဆက္ကုိ ေလ့လာၾကည့္ပါက ထင္ရွားေပမည္။ ပ်ဴကို မထမျမန္မာ၊ ပ်ဴဗမာစပ္ကုိ ဒုတိယျမန္မာ၊ ပ်ဴမြန္စပ္ႏွင့္ ပ်ဴဗမာစပ္ကုိ တတိယျမန္မာဟူ၍ သတ္မွတ္ကာ ျမန္မာ့သမုိင္းကို ေလ့လာ မည္ဆုိပါက သမိုင္းစဥ္ တစ္ခုကုိ ရွင္းလင္းစြာ သိျမင္ခြင့္ရလာႏုိင္ၾကမည္ျဖစ္ပါသည္။

ပထမျမန္မာႏွင့္ ဒုတိယျမန္မာတုိ႔ ေတြ႕ဆုံပူးေပါင္းကာ ျမန္မာဟု တစ္စိတ္တစ္ဝမ္းတည္း စည္းလုံး ညီၫြတ္စြာ ခံယူေနထုိင္ခဲ့ၾကေသာ အစဦးကာလျဖစ္သည္။                                 ပ်ဴအစဟန္လင္းမွသည္ ပ်ဴေခတ္အဆုံး သေရေခတၱရာႏွင့္ ပအုိဝ္းအစသထုံကသည္ ယေန႔တုိင္ ေအာင္သမုိင္းစဥ္ေရြ႕ေလ်ာလာခဲ့ေသာျဖစ္ရပ္သည္ ႀကီးက်ယ္လွ၏။ ခမ္းနားလွ၏။ သမုိင္းသင္ခန္းစာယူ မည္ဆုိပါက မ်ားစြာသံ ေဝဂယူစရာ၊ သတိျပဳစရာအခ်က္မ်ား ျပည့္လွ်မ္းေနပါသည္။ ေတာင္သူဟု ေခၚတြင္ ခံလာရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ားကုိ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ရေသာ္ မ်ားစြာရရွိလိမ့္မည္ အမွန္ျဖစ္ပါသည္။

(၁) ဇမၺဴဒီပါလကၤ်ာေတာင္ကြ်န္း ၾသဘာနမိတ္ထြန္းသည့္ ေတာင္ကြ်န္းသူ ေတာင္ကြ်န္းသား။

(၂) မြန္ဂုိလြိဳက္ (၄)မ်ိဳးတြင္ ေတာင္ပုိင္းမ်ိဳးႏြယ္ျဖစ္ျခင္း။

(၃) ဟိမဝႏၱာေတာင္စဥ္ေတာင္တန္းႏွင့္ ေတာင္ဘက္ေဒသမ်ားတြင္ ေနထုိင္ၾကသူမ်ား။

(၄) တရုတ္ အိႏၵိယပိုးလမ္းႀကီး၏ ေတာဘက္တြင္ ေနၾကသူမ်ား။

(၅) ေတာင္ဘက္ပင္လယ္သမုဒၵရာဆီသို႔ စီးဝင္ေသာျမစ္ႀကီးငါးသြယ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္ၾကသူမ်ား။

(၆) ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ေရွ႕ေဟာင္း ၿမိဳ႕ျပႀကီးမ်ားတြင္ သထုံသည္ေတာင္ဘက္အက်ဆုံး၌ ရွိေနသျဖင့္ ယင္းတြင္ေနထုိင္သူေတာင္သူ။

(၇) ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘက္ မင္းကပါအရပ္တြင္ စစ္သုံ႔ပန္းအျဖစ္ ေနထုိင္ၾကရသူ။

(၈) ေတာင္ေပၚတြင္ အေနမ်ားေသာ လူမ်ိဳးမ်ားအျဖစ္ ေတာင္ေပၚသူ၊ ေတာင္ေပၚသား။

(၉) ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ တုိင္းျပည္တစ္ျပည္၏ အေျခခံလူတန္းစားအမ်ားစု ေတာင္သူလယ္သမား။

(၁၀) ေသလြန္သူမ်ားကုိ ေတာင္ရိွရာအရပ္ဘက္ ဦးေခါင္းထားသျမွဳပ္ႏွံသည့္ (သို႔မဟုတ္) ေျမာက္ အရပ္သုိ႔ ဦးေခါင္းထားသၿဂိဳဟ္ေလ့ရရွိေသာ လူမ်ိဳး (ျမတ္ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္စံယူေတာ္မူေသာ အေနအထားႏွင့္ ေညာင္ကန္ေဒသ ေၾကးေခတ္အေလာင္းမ်ား၏ အေနအထားမ်ားမွာ  ပအုိဝ္းတို႔ ၏ထုံးစံဓေလ့ႏွင့္ ကုိက္ညီ  သည္။)

ထိုအခ်က္အလက္မ်ားကို ေထာက္ေသာ္ ပ်ဴေတာင္သူပအိုဝ္းဟူသည္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ၌ ထာဝရသားမ်ားအျဖစ္ ေရွးအတီေတကာလမွသည္ မ်က္ေမွာက္ကာလႏွင့္ ေနာက္ေနာင္အနာဂတ္ကာလ မ်ားဆီ ကမာၻဆုံး တုိင္ေအာင္ေလာကဓံလိႈင္းမ်ားကုိ ရင္ဆုိင္သြားၾကမည္သာျဖစ္ပါသည္။

သုဝဏၰသထုံပအုိဝ္းဒုံဟူသည္ ယေန႔ျမန္မာသထုံမွ်မက က်ယ္ဝန္းခဲ့သည္ကုိ ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာ ေအာက္ေမ့ဆင္ ျခင္ႏုိင္ရန္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပလုိက္ရေပသည္။

ဒုံဟူေသာေဝါဟာရသည္ ယေန႔ေခတ္ နားလည္သည့္ရြာမည္ကာမတၱဟု မယူေစလို။ လူ႔ျပည္နတ္ ရြာဆုိသကဲ့ သုိ႔ ဒုံကုိတုိင္းႏုိင္ငံႀကီးအျဖစ္ သိျမင္နားလည္ႏိုင္ပါေစ။