ယမ္းေရာစပ္ပံုဒံုးကို မည့္သည့္ယမ္းမ်ိဳးျဖင့္မဆိုျပဳလုပ္ႏိုင္၏။ ဒံုးျပဳလုပ္ရန္အတြက္ယမ္းကို ဖါေစာင္း (လြိဳင္ေကာ္)၊ ႐ြာငံမွာ အမ်ားဆံုး ဝယ္ယူ ရ႐ွိေလသည္။ ဒံုးျပဳလုပ္ရန္အတြက္ ယမ္းစိမ္းကို မီးေသြးျဖင့္ ေရာေထာင္းရသည္။ မီးေသြးမွာ သရက္ပင္၊ ေရမဲပင္၊ ဇီးပင္၊ သစ္နီတို႔ကို မီး႐ႈိ႕၍ရေသာ မီးေသြးတို႔ျဖင့္သာ ေရာ၍ရသည္။ သရက္သားမီးေသြးျဖင့္ ယမ္းကို ေထာင္းၿပီးမီး႐ႈိ႕ပါက အခိုးမဲ၏။ ယမ္းစိမ္းႏွစ္ဆ၊ မီးေသြးတစ္စ ေရာပါက ယမ္းႏွစ္ေလးဟု လည္းေကာင္း၊ ယမ္းစိမ္းေလးစကို မီးေသြးမႈန္႔ တစ္စေရာပါက၊ ယမ္းေလးေလးဟု လည္းေကာင္း ေခၚၾကသည္။ ယမ္းစိမ္းကိုးဆကို မီးေသြးမႈန္႔တစ္စအထိ ေရာစပ္ၾကသည္။ ယမ္းစပ္သည္ကို ယမ္းျဖတ္သည္ဟု ေခၚသည္။ ယမ္းျဖတ္(ယမ္းစပ္) မတတ္ပါက ဒံုးအႀကီးသည္ ဒံုးအေသးေလာက္ပင္ မသြားေခ်။ ယမ္းစပ္ပံု တူေသာ္လည္း လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ ကြာပါက ဒံုးအႀကီးသည္ ဒံုးအေသးေလာက္ မသြားေခ်။
ဒံုးလုပ္ပံုအဆင့္ဆင့္
ဒံုးျပဳလုပ္မည့္ သံေျပာင္းငယ္၏ ထိပ္ကို ပိတ္ထားရ၏။ ထိုထိပ္ပိတ္ကို ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသား တို႔က ''ကတူ''ဟုေခၚၾက၏။ ထိပ္တြင္ ႐ႊံ႕ေကာင္းေကာင္းကိုနယ္ျပီး ထည့္ေလ့႐ွိ၏။ ýဤသို႔ျပဳလုပ္ၿပီးပါက မီးေသြးမႈန္႔ေရာစပ္ထားေသာယမ္းကို ဒံုးျပဳလုပ္မည့္ သံေျပာင္းထဲသို႕ ႐ိုက္သြင္းႏိုင္ၿပီျဖစ္သည္။ ယမ္းကို ႐ိုက္သြင္းရာတြင္ ယမ္းကိုေရအနည္းငယ္ေရာ၍ ႐ိုက္သြင္းရ၏။ ေရမထည့္ပါက မီးေလာင္တတ္ေလသည္။ ယခုအခါ ေမာ္ေတာ္ကားဂ်ိတ္ျဖင့္ ညွပ္၍ ႐ိုက္သြင္းၾက၏။ သံေျပာင္းထဲသို႔ ယမ္း႐ိုက္သြင္းရာတြင္ ဒံုးျပဳလုပ္သည့္ဆရာက ယမ္းကို အခ်ိဳးအစားအလိုက္ထည့္ေလ၏။
ယမ္းေထာင္းရာ ႐ိုက္သြင္းရာတြင္ အခ်ိဳ႕က လက္တြင္ ပုတီးကိုကိုင္၍ ယမ္းတစ္ဇြန္းလွ်င္ ပုတီးေစ့မည္မွ် က်လွ်င္ရၿပီဟု သတ္မွတ္ထားတတ္ ၾက၏။ အခ်ိဳ႕ကယမ္းေစးေစရန္ ယမ္းကို ငွက္ေပ်ာရည္၊ ထမင္းရည္တို႔ျဖင့္ ထည့္ေလ့႐ွိ၏။ ယမ္း႐ိုက္သြင္း သည့္အလုပ္ျပီးပါက ေနာက္ပိတ္ကို ''ဟမ္းေဗာ့'' ေခၚေျမေစးျဖင့္ ပိတ္ရ၏။ ထိုေျမေစးေပၚတြင္သံျပား ပါးပါးကို ကပ္၍ပိတ္ရ၏။ ဒံုးအငယ္မ်ားမွာ သံျပားပိတ္ရန္မလိုေခ်။ ဒံုး႐ိုက္သြင္းသည့္ သံေျပာင္းသည္ (၃)ေပမွ၊(၇) ေပ၊ (၈)ေပအထိ အ႐ြယ္အစားအမ်ိဳးမ်ိဳး ႐ိုက္သြင္းျပဳလုပ္ၾကသည္။
ယမ္းမ်ားကို႐ိုက္သြင္းၿပီးေသာအခါ ေျမေစးျဖင့္ပိတ္ထားသည့္ ေနာက္ပိတ္မွေန၍ ''အူေၾကာင္း'' ဟုေခၚသည့္ လမ္းေၾကာင္းကို သံေခ်ာင္းျဖင့္ လိုအပ္သလို ထိပ္အထိ ျခစ္ေဖာက္ေပးရသည္။ ¤င္းကို ပအိုဝ္းတို႔က ''ခရဲေမ'' (မီးခ်ဲ႕သည္) ဟုေခၚ၏။ အူေၾကာင္းကို ေဖာက္ရာတြင္ အဝတြင္က်ယ္ၿပီး ထိပ္သို႔ တစ္ျဖည္းျဖည္းႏွင့္ က်ဥ္းသြား၏။ ဤသို႔ အူေၾကာင္းကို ေဖာက္ေပးရျခင္းမွာ မီးအလြယ္တကူ ေလာင္ကြၽမ္း ႏိုင္ေရးအတြက္ ''ေမဆာ'' (မီးစာ)ေခၚ ''စနက္တံ'' ကိုထည့္ရန္ျဖစ္သည္။ အူေၾကာင္းကို ျခစ္ရာတြင္ ထိပ္က်ဥ္းေလ ဒံုးပို ေျပးေလျဖစ္၏။ သို႔ေသာ္လည္း အူေၾကာင္းထိပ္ က်ဥ္းလြန္းပါက မီးထြက္လမ္းေၾကာင္း က်ဥ္း၍ ဒံုးကြဲတတ္ေလသည္။
''စနက္တံ'' ကို႐ွမ္းစကၠဴတြင္ ယမ္းမႈန္႔ထည့္၍လိပ္ၿပီး အဆစ္ေဖာက္ထား ေသာက်ဴ႐ိုး သို႔မဟုတ္ အဆစ္ေဖာက္ထားေသာ ဝါးအတြင္းသို႔ ထိုးထည့္ရသည္။ ''ေမဆာ'' (မီးစာ) စနက္တံကို ဒံုးလႊတ္သည့္အခါမွသာ တပ္ဆင္ၾက၏။
ဒံုးကိစၥၿပီးလွ်င္ ဒံုးတက္သည့္အခါ ပဲ့သေဘာအျဖစ္ ဒံုးကိုထိန္းရန္ အၿမီးလို၏။ အၿမီးကို ဝါးျဖင့္ ျပဳလုပ္ရသည္။ ထိုအၿမီးကို ပအိုဝ္းတို႔က''အတာ'' ဟုေခၚ၏။ ဒံုးအၿမီးကို ဒံုးအေလးခ်ိန္ႏွင့္ ခ်ိန္ဆရသည္။ ေ႐ွးက ယမ္းပိႆာခ်ိန္ ၃ဝ၊၆ဝ ခန္႔ေလးေသာ ဒံုးၾကီးမ်ားကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ ဒံုး၏အေလးခ်ိန္ ညီမွ်ေစရန္ အတြက္ ဒံုး၏အၿမီးျပဳလုပ္မည့္ဝါးကို အဆစ္မ်ား ေဖာက္၍ သဲမ်ားေလာင္းထည့္ရသည္ဟု မွတ္သားရသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၅ဝခန္႔က ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားတို႔သည္ ယမ္းပိႆာခ်ိန္ ၂ဝမွ ၃ဝခန္႔ ႐ွိသည့္ ဒံုးမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုဒံုးၾကီးမ်ားသည္ အရွည္သံုးလံခန္႔႐ွိ၏။ ယခုအခါ ပင္ေလာင္းေဒသ တြင္ ယမ္းပိႆာခ်ိန္ ၁၅ မွ ၃ဝ ပိႆာအထိသာ ျပဳလုပ္ၾကေတာ့၏။ ထိုဒံုးတို႔မွာ ခုႏွစ္ေပ၊ ႐ွစ္ေပအထိ ႐ွည္ေလသည္။ ဒံုးအတြင္းသို႔ ယမ္း႐ိုက္သြင္းျခင္း၊ စနက္တံေခၚ မီးစာျပဳလုပ္ျခင္း ၿပီးေသာအခါ ဒံုးကို ႏွီးျဖင့္ ရစ္ပတ္ျပီး ေဆးသုတ္လိမ္း အလွျခယ္ၾကသည္။ ၿပိဳင္ပြဲဝင္ဒံုးျပဳလုပ္ရာတြင္ အခ်ိဳ႕က ယမ္းပိႆာခ်ိန္ ကန္႔သတ္ထားၿပီး အခ်ိဳ႕က ကန္႔သတ္မႈမထားေပ။
ယမ္းတစ္ဆင့္ၿပီး တစ္ဆင့္ေလာင္သည့္ ''ပစ္ဖေရာင္'' ေခၚ ဒံုးတစ္မ်ိဳး႐ွိေသး၏။ တစ္ဆင့္ၿပီး တစ္ဆင့္ေလာင္သျဖင့္ ''ပစ္ဖေရာင္'' ဟုေခၚသည္။ ျမန္မာလို တစ္ဆင့္ၿပီး တစ္ဆင့္ ေလာင္ေသာဒံုးဟု ေခၚရမည္ျဖစ္၏။ ဤဒံုးမ်ိဳးမွာ တစ္ဆင့္ၿပီး တစ္ဆင့္ေလာင္ၿပီး ပိုသြားသျဖင့္ ယမ္းပိႆာခ်ိန္မ်ားသည့္ ဒံုးၾကီးမ်ားထက္ပင္ ပို၍ေဝးေဝးသြားေလသည္။
''ေမဆဲ'' (မီးငယ္)ေခၚ ဒံုးအငယ္စားမ်ားလည္း႐ွိေသး၏။ ထိုဒံုးကေလးမ်ားမွာ ေလးလက္မ၊ ငါးလက္မ အ႐ြယ္ေလာက္႐ွိ၏။ ထိုဒံုးေသးေလးမ်ားကို ပင္ေလာင္းၿမိဳ႕နယ္ '' လံုးရဲဥ္ '' (ေက်ာက္တန္း) ေဒသတြင္ ျပဳလုပ္ၾက၏။ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ဒံုးကေလး ေထာင္ခ်ီ၍ ကုန္ေလသည္။ ဒံုးကေလးမ်ားကို ဒံုးၾကီးမ်ား လႊတ္သည့္အခါတြင္ ေရာင္းေလ့႐ွိၾက၏။ တစ္လံုးလွ်င္ တစ္က်ပ္ မွ သံုးက်ပ္ အထိ အ႐ြယ္အစားကို လိုက္၍ ေပးရသည္။ဒံုးအေသးကေလးမ်ားကို ဒံုးလႊတ္ ဝါသနာပါသူ ကေလးေရာ လူၾကီးပါ ဝယ္ယူ၍ ႐ႈိ႕လႊတ္ၾက သည္မွာ ေပ်ာ္စရာတစ္မ်ိဳးပင္ ျဖစ္ေတာ့၏။
0 comments:
Post a Comment